Verslag 6 april: Afrikamuseum

Op 6 april bezochten we het Afrikamuseum in Berg en Dal. Het weer was uitstekend, waardoor we ook veel buiten konden zijn en tekenen.

Binnen waren vier tentoonstellingen. Ten eerste delen uit de vaste collectie, ten tweede `Eenvoud en Kracht' (beelden en maskers uit een bijzondere privécollectie), ten derde `Songo: ritmes van wonen' en ten vierde een fototentoonstelling van Peter Laarakkers over het Vodun-festival in Benin. Van de website:

Eenvoud en Kracht – Afrikaanse kunst verzameld door Piet en Ida Sanders

Tentoonstelling van zo’n 60 maskers en sculpturen uit de voormalige privé-collectie van het echtpaar Sanders. In 2007 mocht het Afrika Museum zo’n 50 objecten uit deze verzameling in ontvangst nemen. Een jaar later werden door het Kröller-Müller Museum 5 voorwerpen, eveneens afkomstig uit de collectie van de familie Sanders als schenking overgedragen aan het Afrika Museum. Bovendien vonden in deze zelfde periode ruim 50 collectiestukken – door de familie Sanders in 1994 geschonken aan het Wereldmuseum in Rotterdam – hun weg naar Berg en Dal als een langdurige bruikleen. De voormalige Afrikaanse kunstcollectie van Piet en Ida Sanders was daarmee weer voor een korte periode compleet. Voor het Afrika Museum reden genoeg om met een tentoonstelling aandacht te besteden aan deze ‘ex-collectie’ Sanders.

Songo – ritmes van wonen

Wat is een huis? Wat is wonen? Hoe kan een huis een lichaam zijn? Wat betekent ‘modern’ in ruraal Afrika? Hoe zijn lokale en globale werelden met elkaar verbonden?

Dit alles kan de bezoeker ervaren in deze interactieve multimedia tentoonstelling. Deze tentoonstelling is gebaseerd op jarenlang antropologisch onderzoek en toont met uniek beeld- en audio-materiaal hoe de Kasena van Noord-Ghana vorm geven aan hun aarden woningen. Het woord songo verwijst zowel naar de woning zelf, als naar de grootfamilie of clan die erin woont.

NB Op 17 april is de tentoonstelling in verband met de officiële opening uitsluitend toegankelijk voor genodigden.

VODUN-FESTIVAL IN BENIN

Langs de aanlooproute van de parkeerplaats naar het hoofdgebouw is tot en met 31 oktober 2010 een fototentoonstelling van de hand van Peter Laarakker te zien.

De foto’s die u verspreid over het museumterrein aantreft, werden in 2009 gemaakt in de plaats Whydah. Whydah ligt in het zuiden van Benin en trekt jaarlijks op 10 januari – de ‘Dag van de Traditionele Religie’ – honderden gelovigen, maar vooral ook toeristen, vanwege de spectaculaire maskerkostuums die optreden.

Zuidelijk Benin is de bakermat van Vodun, een religieuze wereldbeschouwing waarin het geloof in een opperwezen, bijgestaan door goden, godinnen en voorouders het leven doordrenkt. Met gebeden, zang en dans en gehuld in vaak kleurrijke maskerkostuums, belijden de volgelingen hun geloof. Voorbeelden van deze feestelijke kostuums tonen deze foto’s.

In zaal 5 van het Binnenmuseum vindt u vitrines met beelden en potten van aardewerk die in Vodun-rituelen ook heden ten dage nog worden gebruikt. In het Buitenmuseum kunt u twee paalwoningen uit Zuid-Benin bezichtigen.

Voor meer foto’s uit het werk van Peter Laarakker verwijzen wij u graag naar zijn website www.visualpd.nl

Harmjan had daarnaast een kijk- en werkopdracht gemaakt:

Maskers.

Meenemen....tekenboek ..... siberisch Krijt ...grafietstift....vetkrijt....papier...

In het Afrikamuseum ga je behalve genieten van het kijken naar alle werken die er te zien zijn, ook tekenen.

Hier volgen enige opdrachten die je op deze dag uit moet gaan voeren.


1...wanneer je een tijdje rondgekeken hebt in de tentoonstelling, kies je een beeldhouwwerk wat je mooi (of lelijk) vindt.Dit beeld teken je na met krijt of potlood. Je maakt meerdere vlotte schetsen...

2......-Je tekent een aantal maskers na op schetsmatige wijze.

3......-Je tekent terwijl je ergens rustig zit door jouzelf ontworpen maskers. Laat je inspireren door wat je net gezien hebt.

4.....Verzin een ritueel en teken een masker dat tijdens dit ritueel gedragen kan worden.


Wanneer het lekker weer is kunnen we buiten tekenen.
Probeer zo veel mogelijk te tekenen tijdens dit uitje.

Houd je niet in en laat je er niet van afleiden.
We gaan het werk wat we maken ook aan elkaar laten zien.


Vragen:

Wat is de betekenis van de maskers die hier te zien zijn?

Waarom maken mensen maskers?

Waarom dragen mensen maskers?

Is je gezicht ook een masker?


harmjan

Al met al een zeer geslaagd bezoek.

Beschrijving opdracht 2

We hebben in de afgelopen les van 20 april afgesproken, dat iedereen in de les van 25 mei as. een goede eerste versie van opdracht 2 inlevert. Daarna wil Frank die even met iedereen persoonlijk doornemen, om tot een definitieve versie te komen.

Opdrachtbeschrijving:

Maak een presentatie van jezelf en je werk (portfolio), waarin je op jouw eigen manier iets schrijft/communiceert over:

-Wie je bent, wat je drijfveren/fascinaties zijn, welke kunstenaars/vormgevers/anderen je inspireren,...

-Wat voor werk je maakt (kies representatief werk uit voor plaatjes) en wat voor werk je nog wilt gaan maken

-Waar je werk over gaat, wat je doelen zijn, wat je technieken inhouden, ...of andere relevante achtergrondinformatie.

Houd wanneer je kiest voor schrijven, voor de lengte van teksten ongeveer 2 A4-tjes aan. Voeg daarbij goede afbeeldingen van een niet te groot aantal representatieve werken, en voorzie die van titel (als ze die hebben), formaat, techniek en jaartal, en een eventuele toelichting.

Ga voor dat je zelf iets maakt goed rondkijken naar presentaties van andere kunstenaars en vormgevers. Kijk bijvoorbeeld op internet, en bezoek een galerie of museum, en bekijk de presentatie die galeries en musea geven van kunstenaars.

******

Je mag ook voor een andere presentatievorm dan de geschreven vorm kiezen, maar denk wel na over hoe je dan de essentie van bovenstaande beschrijving alsnog kunt overbrengen.

******

Voor nadere vragen ben ik bereikbaar per mail tot 7 mei en dan weer vanaf 20 mei. Succes, en ik ben benieuwd,

Frank

Verslag 30 maart

Op 30 maart ging de les over onder andere over beeldhouwkunst, en de rol van beelden in religieuze tradities. Dit was mede ter voorbereiding op het bezoek op 6 april aan het Afrikamuseum in Berg en Dal.

Frank bracht een Nigeriaans beeldje mee, vorig jaar gekocht in het Afrikamuseum (hier afgebeeld met flamingoveer), gemaakt door een ons niet nader bekende kunstenaar:

mannelijke figuur, onbekende Nigeriaanse kunstenaar, (eerste helft 20e eeuw, 45 x 10 x 10 cm)

Daarna bekeken we enkele plaatjes van `Madonna met kind'-beelden (sedes sapientiae, troon der wijsheid, Mare de Deu) uit de Romaanse periode, en ook Michelangelo's Piëta.

sedes sapientiae (troon der wijsheid), uit het klooster van Cluny, Zuid-Frankrijk (kunstenaar onbekend voorzover ik weet)


Romaanse Mare de Déu (moeder van god) uit Catalonië (ruwweg 12e-14e eeuw, kunstenaar onbekend voorzover ik weet).


Michelangelo Buonarotti, Piëta

Verder besproken: de rol van realisme in deze beelden, versus de rol van expressie. Wat in ieder geval duidelijk wordt is dat al deze beelden een flinke inspanning hebben gevergd van hun makers. Dat kan in het algemeen wel gezegd worden van dergelijke gebeeldhouwde beelden, het scheppen van de menselijke vorm kost veel tijd en moeite.

Vandaar dat Frank verbaasd was toen hij laatst op de expositie `Niet Normaal' een hele kast met realistische beeldjes van mensen zag staan...en toen schoot hem door het hoofd dat er nieuwe computertechnieken zijn...en inderdaad...


tentoonstelling Niet Normaal, 3D-prints van ingescande mensen


tentoonstelling Niet Normaal, 3D-prints van ingescande mensen


tentoonstelling Niet Normaal, 3D-scan van mens


tentoonstelling Niet Normaal, 3D-printer

De rest van de les bediscussiëren we de gevolgen van deze nieuwe technologie voor allerlei takken van kunst en vormgeving. Misschien betekent deze techniek wel hetzelfde voor de beeldhouwkunst als de fotografie voor de schilderkunst. Jos vertelt dat deze techniek ook al echt wordt toegepast in de film-en gamewereld.

Franks wens om een filmpje over het maken van een polychroom beeld te laten zien moet vanwege technische problemen wachten tot na het bezoek aan het Afrikamuseum (Marcella biedt aan deze problemen op te lossen.)

Verslag 23 maart deel 2

Gezien wat we bespraken in deel 1 van dit verslag, komen we tot het besef dat kunstenaars en beeldend vormgevers een niet onaanzienlijke rol vervullen in de maatschappij.

Om nog maar weer een keer een parallel met de muziekwereld te trekken, vraagt Frank de aanwezigen hoe belangrijk muziek voor hen is. De antwoorden liggen ergens tussen: `heel belangrijk' en `zonder muziek zou ik eigenlijk niet kunnen leven'.

Frank spiegelt voor, dat de meeste musici en componisten op de wereld niet van hun muziek kunnen rondkomen. We hebben als maatschappij nogal eens de neiging om neerbuigend over musici te oordelen voor wie dit geldt. Wat we daarbij vergeten is dat al deze musici keihard werken om in de maatschappij de muziektraditie levend te houden, te verdiepen, te vernieuwen.

Dat er maar een smalle toplaag is die van muziek echt kan bestaan, en dat deze smalle toplaag dan heel veel waardering krijgt, tot ster-status wordt verheven...dat is eigenlijk een vertekening van de feitelijke situatie. Namelijk dat de muziek tot stand komt door de gehele traditie en iedereen die daarvoor werkt. (Het zijn trouwens lang niet altijd de meest verdienstelijke musici die het bekendst worden en succes oogsten.).

Alle bekende musici komen zelf ook voort uit die veel bredere traditie, waarin ze door ouders of andere naasten meestal al vroeg zijn ingevoerd, waarin ze les hebben gehad van docenten die wellicht niet van hun muziek alleen kunnen bestaan, etc.

Daarom is bijvoorbeeld -vindt Frank- subsidie voor de muziekbasis (de basis van de traditie) geen gekke gedachte. Hoe breder en sterker deze muziekbasis, hoe beter de belangrijke functie van muziek in onze maatschappij tot wasdom kan komen.

$$$$$$

De situatie in de beeldende kunst en vormgeving is eigenlijk vergelijkbaar. Toch is dit niet bedoeld als verkapt pleidooi voor subsidie aan de kunsten. Het gaat er meer om dat we inzicht krijgen in het enorme belang van kunst en vormgeving voor de maatschappij, en onze eigen bijdrage daarin.

Dit staat soms in contrast tot de manier waarop niet-ingevoerden deze bijdrage beoordelen.

In de middeleeuwen waren er gildes, en lidmaatschap van een kunstenaarsgilde was een kwaliteitskeurmerk waar iedereen mee uit de voeten kon. Tegenwoordig vinden velen het lastig om de kwaliteit van kunst en kunstenaars te bepalen.

Een van de redenen hiervoor is dat kunst, zoals we zagen, een vrij vergaande vorm van filosofie en (levens)beschouwing in zich bergt. En vergelijkbaar met filosofie: wie zich niet in kunst heeft verdiept, die zal allerlei scheppingen maar moeilijk kunnen volgen.

Wanneer je weinig beeldervaring hebt, en weinig verschillende beeldwerelden hebt verkend, dan is de kans reëel dat je bij een schilderij of beeld de essentie mist van waar het de kunstenaar v/m om te doen was.

######

Daarom is het -vindt Frank- belangrijk om te beseffen dat er eigenlijk nog steeds een soort gilde is, namelijk de groep van medekunstenaars en medevormgevers. Franks ervaring is dat veel kunstenaars goed kijken naar andermans werk, en met `gevormde' ogen. Dat wil zeggen: dat je bij je medekunstenaars/vormgevers vaak goed terecht kunt voor uitwisseling op allerlei niveaus, van materiaalkeuze tot onderwerp en intentie.

En, vindt Frank, het kan ook belangrijk zijn te beseffen dat je met een serieuze opleiding (zoals deze) langzamerhand lid wordt van dat gilde, en dat je je waardering niet meer volledig hoeft te laten bepalen door wat niet-ingevoerden ervan vinden.

Je kunt natuurlijk wel overwegen om de moeite nemen om niet-ingevoerden te helpen, bij het leren `zien' van waar je mee bezig bent. Maar wees overtuigd van jezelf, en prik vooral door de ballon `een kunstenaar is pas goed als zij goed verkoopt' heen. Een ballon die in Nederland bijzonder vaak wordt opgelaten! Maar die vergelijkbaar is met de situatie in de muziek. Kunst, vormgeving en kunstzinnige uiting zijn voor vrijwel iedereen in de maatschappij van groot belang. Alle kunstenaars en vormgevers werken hard om deze traditie levend te houden, te vernieuwen en te verdiepen. Je bijdrage daarin is dus waardevol, onafhankelijk van wat je verdient. (einde preek Frank).

######

We hadden vorige week gezien dat het snijvlak van binnenwereld/buitenwereld met name gaat over communicatie en interactie.


schema 6 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

Nu kan je als kunstenaar/vormgever ook een zeer brede keuze maken over je positie in relatie tot `binnenwereld-buitenwereld'. Sommige kunstenaars werken vrijwel volledig vanuit hun binnenwereld, maar openen daarmee zeer nieuwe werelden voor ons `anderen'. Sommige kunstenaars richten zich bijna volledig op de buitenwereld, en zoeken maximale interactie en communicatie met anderen, met `het publiek'. Je zou zelfs aan echt vraaggericht entertainment kunnen denken: `wat willen jullie dat ik maak?'.

Al deze keuzes zijn in principe waardevol, hebben we ingezien. Ook de geschiedenis wijst uit dat er belangrijke kunstenaars/vormgevers zijn geweest die nooit hun binnenwereld verlieten (zelfs niet om hun werk te laten zien, en die dus pas na hun dood ontdekt werden). Ook al vindt Den Haag tegenwoordig dat `beeldend kunstenaar' een onwenselijke term is...die men liever ziet vervangen door `cultureel ondernemer'...

Verslag 23 maart deel 1

23 maart bespraken we de vragen:

1) Wat is de rol van beeldende kunst & vormgeving in de samenleving?
2) Wat is de rol en de positie van kunstenaars en vormgevers in de samenleving?

$$$$$$

Een aantal eerste opmerkingen uit de discussie, in vogelvlucht:

-kunst zet je aan het denken
-kunst vergroot je wereld
-kunst & vormgeving bepalen hoe onze wereld eruit ziet
-vormgeving is nodig bij alles wat gemaakt wordt
-kunst is mooi, het werkt in op je gevoel
...

De verdieping van deze eerste opmerkingen bracht ons naar een aantal kernpunten.

Kunst en vormgeving zijn waarschijnlijk zo oud als de mensheid, en vervullen sinds mensenheugenis een aantal basisrollen.

Ten eerste: de verbeelding, het zichtbaar maken van:

-delen van de werkelijkheid
-ideeën en gedachten
-belangrijke verhalen uit de geschiedenis, mythologie en religie (zelfs in recente tijden als de middeleeuwen nog een belangrijke functie van kunst, vanwege de vele mensen die niet konden lezen en schrijven)

Beeldtaal is vaak voor deze dingen bij uitstek geschikt (naast de gewone taal), omdat mensen beelden heel anders verwerken dan taal. Een enkel plaatje zegt soms meer dan duizend woorden. Maar ook zijn mensen op een andere manier gevoelig voor beelden dan voor taal. Hierin is zowel een overeenkomst alsook een verschil met muziek te vinden. Mensen zijn zeer gevoelig voor muziek, en het is waarschijnlijk dat een deel hiervan is terug te voeren op de meest primitieve delen van onze hersenen (deze kunnen worden gezien als het evolutionaire overblijfsel van het reptielenbrein).

Zo ook zijn mensen primitief-gevoelig voor kleuren en beelden, maar anders dan bij muziek (die in principe abstract is) leent kunst zich ook van nature voor bespiegelingen over de aard der dingen, een vorm van filosofie dus.

Dus, een tweede rol is: aan het denken zetten, en nieuwe denkwerelden helpen verkennen.

Een derde rol is het scheppen van schoonheid en emotioneel roerende beelden. Hiermee hangt samen, dat beeldende vormgeving voor de meeste mensen ook een bijzondere uitingsvorm is, waarin we onszelf en onze belevingswerelden kunnen uiten.

Een vierde rol van met name vormgeving is vrij letterlijk: onze leefomgeving en onze gebruiksvoorwerpen een geschikte vorm geven, waarbij `geschikt' erg breed kan worden opgevat.

Andere rollen die nog aan bod kwamen betroffen kunst op zichzelf als of als ondersteuning voor:

-entertainment,
-maatschappijkritiek, maatschappelijk activisme
-sjamanisme (waarbij religieuze beleving wordt ondersteund door magische voorwerpen, dans en rituelen)

#######

In het tweede deel van het verslag gaan we in op vraag 2, omtrent wat de rol en positie is van kunstenaars in de maatschappij.