Verslag 1 december deel 2

Naar aanleiding van de invloed van Afrikaanse kunst op Picasso bespraken we ook het beroemde schilderij les demoiselles d'Avignon, waar Picasso maanden aan werkte, met honderden voorbereidingsschetsen:


Pablo Picasso, les demoiselles d'Avignon

Volgens velen is dit schilderij een mijlpaal in de westerse schilderkunst. Volgens Frank kun je nauwelijks om de Afrikaanse invloed heen (hoewel Picasso dat zelf ontkende...maar tegenwoordig vindt men die ontkenning niet langer geloofwaardig). Ook zie je in een aantal gezichten Catalaanse romaanse invloeden terug, vindt Frank (Picasso woonde en werkte als jonge kunstenaar een aantal jaar in Barcelona, het schilderij stelt een bordeel in Barcelona voor in de straat `carrer d'Avinyó').

Een andere belangrijke inspiratiebron voor Picasso bij de vervaardiging van les demoiselles d'Avignon was het volgende schilderij van El Greco:


El Greco, de opening van het vijfde zegel van de apocalyps

[Het schilderij wordt de aanwezigen als uitzonderlijk modern ervaren, men kan nauwelijks geloven dat het uit het begin van de 17e eeuw stamt (de laatste jaren van El Greco's leven).] Picasso was zeer onder de indruk van dit schilderij, in een tijd dat El Greco nog niet zo werd gewaardeerd als nu.

Frank herhaalt zijn mening dat, wanneer je goed kijkt, veel van de `moderne' abstractie en expressionisme al eerder te vinden zijn, zeker in andere culturen, maar ook in de westerse kunstgeschiedenis.

######

Ergens in de loop van de les stonden we ook nog stil bij de Japanse en Chinese kunst, en de invloed daarvan op onder andere Claude Monet en Vincent van Gogh.


Utagawa Hiroshige, bloeiende pruimenboom (door van Gogh vrij letterlijk nageschilderd, evenals nog een prent van Hiroshige)


Katsushika Hokusai, de grote golf bij Kanagawa

Katsushika Hokusai is een andere beroemde Japanse prentkunstenaar. Minder bekend is dat hij ook wordt gezien als een belangrijke wortel van de manga striptekenkunst.


Katsushika Hokusai, droom van de vissersvrouw

Verslag 1 december deel 1

Wegens tijd- en energiegebrek zijn de verslagen achtergebleven. Van de laatste lessen van dit jaar probeer ik daarom alleen een kort verslag te maken...

Op 1 december hebben we vooral een aantal plaatjes bekeken en besproken. We begonnen met een hele serie schilderijen en tekeningen van Paul Klee (1879-1940). Waarom Klee? Omdat Jonathan opmerkte dat hij echt ruimteproblemen had vanwege al het werk dat hij bewaart (en ook moet bewaren van docenten, althans dat is hun sterke advies). We hebben het al eerder gehad over de voordelen van het bewaren, aan de andere kant gaan dingen ook verloren, zeker ruimtelijk werk - is Franks ervaring. Paul Klee heeft [meende ik ooit gelezen te hebben, maar ik kan dat niet meer vinden, dus of het waar is? -blogauteur]op een gegeven moment het meeste werk dat hij maakte voor zijn 25e vernietigd. Daarna heeft hij zich in Franks beleving vrijwel uitsluitend nog geconcentreerd op het verbeelden van zijn innerlijke wereld (interssant voor ons doorlopende thema `binnenwereld - buitenwereld'). Daarbij kiest hij voor expressie, en laat `realisme' vrijwel helemaal varen, hoewel hij zeker zeer kundig realistisch kon werken.


Paul Klee insula dulcamara


Paul Klee de gouden vis


Paul Klee omhelzing

Het werk van Klee is bijzonder divers, hij was een bescheiden maar zeer hard werkend kunstenaar die een enorm oeuvre heeft achtergelaten (meer dan 9000 werken). Zijn werken zijn vaak klein, en zijn gegrondvest op een langdurig en intensief kleuronderzoek dat Klee zijn leven lang bezighield. Klee gaf ook les aan de Bauhaus-academie. Een beroemde uitspraak van Klee:

Kunst geeft niet het zichtbare weer, maar kunst maakt zichtbaar.

We komen na de vakantie nog even op Klee terug. De andere plaatjes van Klee die we bekeken zijn te zien op het fotoalbum unitacademie 3.

Klee werd vrijwel gelijktijdig geboren met Pablo Picasso en Henri Matisse. Frank vindt dat in Klee's werk te zien is dat hij niet worstelt met abstractie, en dat hij voortbouwt op het voorwerk dat door Kandinsky en andere (westerse) abstractiepioniers is gedaan. Aan de andere kant zijn we in het westen vaak blind voor het feit dat beheersing van verregaande abstractie in relatie tot expressie in andere culturen al veel langer is bereikt. Bijvoorbeeld in de Afrikaanse beeldhouwkunst, waarin zowel abstractie als expressieve kracht al eeuwenlang de boventoon voeren, hoewel de vaak anonieme Afrikaanse meesters het realisme en ook de gebruikelijke beeldhouwmateriaaltechnieken bijzonder goed beheersten. Het was in die tijd (en misschien nog steeds wel) ondenkbaar dat Afrika in sommige opzichten wel eens verder zou kunnen zijn dan Europa...

Zowel Picasso als Matisse kwamen in aanraking met Afrikaanse beeldhouwkunst, en zeker Picasso is er diepgaand door beïnvloed. Ook de beeldhouwers Alberto Giacometti en Henry Moore hebben duidelijk Afrikaanse invloeden en invloeden uit andere culturen tot zich genomen. Culturen die destijds als `primitief' werden bestempeld; nog altijd richten we aparte musea in die `etnografische' kunst laten zien, je zal niet snel anonieme Afrikaanse kunst in een museum voor moderne kunst aantreffen...Dit geeft weer dat onze opvattingen over kunst ook sterk cultuurgebonden zijn, en zelfs vaak een westers superioriteitsgevoel weergeven.


bronzen koningshoofd, 12e-13e eeuw uit de Ifecultuur van Nigeria (rechtermuisklik op `view image' voor een vergroting).


masker uit de 19e eeuw (!) uit de Fangcultuur van Gabon en Equatoriaal Guinea (te zien in het Louvre, rechtermuisklik op `view image' voor een vergroting).

De herwaardering en emancipatie van kunstenaars uit andere culturen is pas iets van de laatste decennia. Bijvoorbeeld de Aboriginal kunstenaars uit Australië, wiens werk vrij lang anoniem bleef en ongevraagd voor allerlei toepassingen werd gebruikt, daar waar westerse kunstenaars copyrights en auteursrechten kunnen laten gelden.

(wordt vervolgd)