Kort verslag van de lessen sept-okt 2010

In de eerste lessen hebben we uitgebreid kennisgemaakt met de eerste 2 kernschema's hieronder:


schema 1 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

Schema 1 geeft de kern van de lessen weer. Een beeldend kunstenaar put onder andere uit haar/zijn binnenwereld, maar die wordt gevoed door de buitenwereld. Dit is een rijke en gecompliceerde wisselwerking, waar we in de lessen maar een tipje van hebben opgelicht. Het werk van een kunstenaar, het `beeld', is te zien als communicatie tussen die twee werelden.

Bij communicatie gaat het over zowel taal als verhaal.

Wittgenstein zegt in zijn Tractatus Logico-Philosophicus:

Wir machen uns Bilder der Welt

Dit lijkt inderdaad een menselijke kernactiviteit. Wanneer we `beeld' en `verhaal' ruim opvatten, dan zien we dit terug in alle kunsten en zelfs daarbuiten. Goed om te bedenken is dat er voor een verhaal ook een toehoorder (publiek) nodig is. Een vraag die opkomt is:

Hoort de toehoorder hetzelfde verhaal als hetgeen de verteller wil vertellen?

Een aantal belangrijke aspecten van `Verhaal' zijn samengevat in het volgende schema:


schema 2 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

##############

We bekeken en bespraken werk van onder meer Rembrandt, Francis Bacon, Chaim Soutine, Donald Judd, Damien Hirst, Pieter Brueghel de oude, Diego Velazquez, Vincent van Gogh, Salvador Dalí, Constant Nieuwenhuys.

##############

We onderzochten in een aparte opdracht, ieder voor zich, wat voor ons de noodzaak (dan wel sterke inspiratie) is van ons beeldend vormgeverschap. Dit bleek voor iedereen verschillend, maar wat opviel was dat bij iedereen een bepaalde onontkoombaarheid van het beeldend vormgeven speelt.

Ook het idee van `the need of the situation' hebben we besproken en onderzocht. Hierin komt het contrast tussen de westerse benadering `ik wil' en de meer oosterse benadering `wat vraagt de situatie van me?' naar voren. Frank brengt naar voren dat volgens hem kunstenaars er baat bij hebben om beide zijnswijzen (oosters en westers) te (kunnen) mengen.

##############

We hebben een begin gemaakt met opdracht 1.

(hier laat ik dit verslag bij, hoe onvolledig ook)

Verslag 17 november deel 1

17 November zagen we Roger's prachtige presentatie van opdracht 1, een animatiefilmpje. (Klik op de link hierboven voor een grotere weergave dan het filmpje beneden. Om de presentatie te bekijken moet je shockwave flash geïnstalleerd hebben).

Uit de presentatie komt onder andere duidelijk het thema `avontuur/beweging/dynamiek' naar voren. Dit vertaalt zich ook naar Roger's keuze voor een bepaalde categorie filmmuziek als zijnde bijzonder inspirerend.

Als ontoegankelijk wordt `Abstracte kunst' opgevoerd. Roger vergelijkt abstracte kunst met wiskunde (waarin abstractie ook een kernelement is), en stelt dat abstractie eigenlijk nergens over gaat. Alleen wanneer abstractie wordt gekoppeld aan iets concreets, valt er betekenis in te ontdekken, aldus Roger.

Zo komen we onder andere op Mondriaan. (zie ook verslag 24 november)

Frank merkt op dat abstracte kunst bij hem ook juist veel gevoel kan oproepen, hem kan raken alleen al puur door kleuren en vormen. Ook dit wordt wel herkend, er zijn duidelijk veel verschillende belevingen mogelijk.

Naar aanleiding van de presentatie is het interessant om te zien dat je, om een verhaal te vertellen, allerlei verschillende keuzes kan maken in de opstelling `Verteller -- Publiek'. Je kan als verteleer voor je publiek gaan staan, je kan er ook tussen gaan staan/zitten, je kan ook de zaal uitlopen en iemand anders je verhaal laten vertellen. Rogers keuze is een interessante tussenvorm.

Wanneer je dan je `verhaal' vertelt, en er is publiek, dan is het -vindt Frank- vaak zeer waardevol om de reacties van het publiek te zien/horen/... Met deze reacties krijg je feed-back op hoe je verhaal is overgekomen. Omdat je een verhaal vaak toch niet helemaal alleen voor jezelf vertelt maar ook voor het publiek, kun je met de feed-back soms de effectiviteit van je verhaal vergroten.

######

Na deze presentatie + discussie gaan we verder met het bespreken van `thematiek':


schema 4 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

We zien in de beeldende kunst door de eeuwen heen, en vanuit allerlei culturen, een aantal universele thema's zoals dood, liefde, natuur, sex/voortplanting/vruchtbaarheid, portret, religie, maatschappij (beschrijving, maatschappijkritiek,...) en nog meer.

Deze thema's zijn universeel te noemen, omdat ze voor de meesten van ons een belangrijke rol spelen in ons bestaan...maar in welke mate, dat is voor iedereen verschillend.

Er is zowel in de beleving van deze thema's als in de beeldende vormgeving ervan, een voor iedere kunstenaar/vormgever unieke wisselwerking tussen `binnenwereld' en `buitenwereld'. Frank stipt aan dat de zoektocht naar welke thematiek je wilt vormgeven, belangrijk kan zijn voor je ontwikkeling als kunstenaar/vormgever. (Het hoeft trouwens niet zo te zijn dat `mijn thematiek' een persoonlijke invulling is van `universele thematiek'. Een kunstenaar/vormgever kan ook geheel eigen thema's ontwikkelen. Die soms universeel worden...).

Vaak zie je bij kunstenaars dat in de loop van de jaren en hun ontwikkeling, de vormgeving van een thema verdiept door die wisselwerking `buitenwereld <--> binnenwereld'.

#######

Als voorbeeld bekijken we een aantal beroemde kunstwerken, om iets van de thematiek te achterhalen. We beginnen met het hoofdthema de dood. (zie volgende post).

verslag 6 oktober deel 2

(vervolg van vorige post) Frank stelde de vraag:

Jullie zijn een bedrijf op het gebied van milieuvriendelijke goederen en biologisch voedsel. Jullie geven mij een opdracht om een representatief kunstwerk te maken voor jullie ontvangsthal. Na 6 maanden kom ik terug met als opdrachtresultaat een witgeschilderd blokje hout. Wat is jullie reactie?

Antwoorden:
*`danig teleurgesteld'
*`hopen dat we niet vooruitbetaald hebben'
*`we weten niet wat de achtergrond is van het werk, misschien moeten we eerst het bijbehorende verhaal en de motieven kennen waarom je tot dit werk gekomen bent'.

Frank: OK. Ik ben speciaal voor deze opdracht op zoek gegaan naar het meest pure en onaangetaste wat nog op deze wereld te vinden is. Ook wilde ik weten hoe natuurvolken respectvol omgaan met de natuurlijke bronnen die tot hun beschikking staan. Daarom heb ik onderzoek gedaan naar vervuiling, en ik ben ook met verschillende natuurvolken in Zuid-Amerika, Afrika, en Azië in contact getreden. Uitindelijk bleek dat in het binnenland van Borneo waarschijnlijk het meest pure onaangetaste woud staat. Daar heb ik met hulp van de Kirago-jagers uit een omgevallen woudreus dit blokje hout gesneden. De meest pure pigmenten voor de witte verf komen uit Costa Rica, waar ik van de Inizki indianen op natuurlijke wijze de verf leerde bereiden. Met de verf en het blokje ben ik afgereisd naar een plek bij de Noordpool, waar de minste luchtvervuiling en de minst beschadigde ozonlaag te vinden is. Daar heb ik het blokje beschilderd, als symbool voor het meest pure natuurgebruik dat jullie bedrijf voorstaat. Alles is zorgvuldig gedocumenteerd en er zijn ook 3 video's bij.

Als jullie dat weten, kijken jullie dan anders tegen dit blokje hout aan?

Antwoorden:
*`ja heel anders'
*`zoiets hoort in een museum thuis en niet in een hal'

&&&&&&&&&&

Nog een inspiratiebron van Damien Hirst: het werk van Francis Bacon. Bacon was op zijn beurt weer geïnspireerd door Vélazquez, Rubens, van Gogh, ... Maar in zijn versie van oudere schilderijen is het verhaal wel volledig anders. Bacon was geïnspireerd door pijn, geweld, dood, verdriet, sex, en zijn werk is doortrokken van deze thema's. Hij schilderde gedurende een aantal jaren veelal gezichten die vertrokken zijn in een schreeuw. (Daarnaast zie je in zijn werk het twijfelen aan de logica van de driedimensionale ruimte. Het vervormen en in twijfel trekken van deze ruimte is een typisch postmodern fenomeen: de wetenschappelijke benadering is maar een van de vele mogelijke benaderingen.)


Francis Bacon, studie naar Vélazquez' Paus Innocentius X


Diego Vélazquez, Paus Innocentius X

Bij Bacon wordt de pauselijke troon eerder een elektrische stoel. Hij put uit allerlei inspiratiebronnen, maar verandert de verhalen grondig en dwingt ze naar zijn hand.


Francis Bacon, figure with meat (bacon=spek, en het gebruik van deze varkenshammen zou best een ironische zelfverwijzing kunnen zijn)

Een (in de 2e Wereldoorlog vernietigd) zelfportret van Vincent van Gogh was ook aanleiding voor Bacon om een `commentaar'serie te schilderen.


Vincent van Gogh, schilder op de weg naar Tarascon


Francis Bacon, study for a portrait of Van Gogh V


Francis Bacon, study for a portrait of Van Gogh (nummer mij onbekend).

&&&&&&&&&&
Van Gogh was zelf weer zeer geïnspireerd door Rembrandt, en zat uren in het Rijksmuseum te kijken naar diens `het Joodse bruidje':


Rembrandt van Rijn, het Joodse bruidje

Van Gogh ging het daarbij uiteindelijk niet om de extreme technische vaardigheid van Rembrandt, maar om de menselijke uitdrukking van verbondenheid. In zijn eigen schilderijen van mensen zie je geen streven naar een Rembrandt-achtige technische perfectie, maar juist een streven naar een maximum aan menselijke expressie.

(Rembrandt was zelf weer geïnspireerd door oudere Italiaanse meesters, maar ook sterk door de bijbel. Het Joodse bruidje wordt tegenwoordig vermoed een schildering van Isaac en Rebecca te zijn.)

########

Tenslotte komen we nog terug op Joseph Beuys:


Joseph Beuys, Fettstuhl

Zijn veelvuldig gebruik van de materialen vilt en vet, voerde hij zelf terug op zijn ervaringen in de Tweede Wereldoorlog: hij werd neergeschoten als piloot, en gevonden en verzorgd door de Tartaren.

Echter, aan dit verhaal wordt tegenwoordig sterk getwijfeld. Volgens ooggetuigen werd Beuys door het Duitse leger gevonden, en kwam hij helemaal niet in contact met de Tartaren.

Frank: Maakt dit voor je gevoel uit? Gebruikt Beuys dit verhaal wellicht om zijn hang naar sjamanisme in zijn werk te kunnen onderbouwen?

kort verslag 6 oktober deel 1 (verhaal en inspiratiebronnen)

Op 6 oktober was afgesproken iets aan `inspiratiebronnen' te doen. Paul en Marijke zouden hier vooraf aandacht aan besteden, helaas ging dit door ziekte van Marijke niet door.

Vandaar toch maar weer een losse bespreking van kunstenaars en kunstwerken (die wel geselecteerd waren met `inspiratiebronnen' als uitgangspunt). De bedoeling van de plaatjes is om te laten zien dat veel kunstenaars geïnspireerd zijn door voorgangers.

Soms leidt dit tot het maken van een nieuwe versie van een ouder kunstwerk. De voorbeelden laten zien dat deze nieuwe versies toch weer een heel ander verhaal vertellen.

We beginnen met een modern kunstenaar: Damien Hirst, en kijken of we zijn inspiratiebronnen kunnen vinden. Vervolgens kijken we wat de inspiratiebronnen van die inspiratiebronnen zijn, enzovoort.


*******
Damien Hirst: geïnspireerd door het thema `dood', `vergankelijkheid'. Hirst werkte als student een tijd lang in een mortuarium.


Damien Hirst, For the Love of God


Damien Hirst, The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living

(en een persiflage ervan op recreate a famous work of art:

)

Een belangrijke inspiratiebron voor Hirst was ook het conceptuele kunstwerk An Oak Tree:


Michael Craig-Martin, An Oak Tree

Het bestaat uit een glas water op een glazen plankje, met daaronder een tekst die uitgebreid beschrijft waarom dit kunstwerk eigenlijk een eikenboom is. Hirst zegt dat hij zeer geraakt was door dit kunstwerk, en het nog steeds niet uit zijn hoofd kan krijgen.

Naar aanleiding hiervan vraagt Jos zich telkenmale af: `hoe komen ze ermee weg?'.

We bespreken de belangrijke invloed van conceptuele kunst in de hedendaagse kunst- en vormgevingswereld.

Bij conceptuele kunst staat `het concept' voorop, en is de technische uitvoering van het concept in feite van ondergeschikt belang. Dat zie je ook aan de haaientank van Hirst, die al snel ging lekken en waar allerlei technische problemen mee zijn. Hirst laat ook `zijn' schilderijen door anderen schilderen `omdat ik daar toch niet mijn tijd aan kan verspillen'. Hirst en een aantal andere succesvolle conceptuele kunstenaars hebben een klein legertje in dienst om hun kunstwerken daadwerkelijk te vervaardigen.

########

Frank geeft een voorbeeld. Jullie zijn een bedrijf op het gebied van milieuvriendelijke goederen en biologisch voedsel. Jullie geven mij een opdracht om een representatief kunstwerk te maken voor jullie ontvangsthal. Na 6 maanden kom ik terug met als opdrachtresultaat een witgeschilderd blokje hout. Wat is jullie reactie?

(wordt vervolgd)

kort verslag 15 september

Op 15 september samen besproken:

* De voorlopige opzet / doelstelling van de lessen kunstbeschouwing / beeld en wereld (zie vorige post)

* Het schilderij Las Meninas van Diego Vélazquez. Zie helemaal beneden voor een afbeelding.

* Bovenstaand schilderij als voorbeeld van een gelaagd verhaal. Lagen in een verhaal kunnen voor diepgang zorgen, die je niet onmiddellijk hoeft te vatten. Maar door een toegankelijke eerste laag word je als het ware uitgenodigd de andere lagen langzaam te ontdekken. [Overigens is Las Meninas waarschijnlijk het meest becommentarieerde schilderij uit de westerse kunstgeschiedenis, omdat de gelaagdheid aanleiding geeft tot veel verschillende verhalen en interpretaties].

* Een aantal verschillende manieren waarop `verhaal' een rol speelt voor een beeldend vormgever, en verschillende aspecten daarvan. Met je werk vertel je als het ware een verhaal. Kunnen `toehoorders' / beschouwers van je werk dit verhaal ook volgen? Maken zij er een ander verhaal van? Vaak helpt het mensen om ook iets van de maker te weten: wat bewoog de kunstenaar/ vormgever om een dergelijk beeld te scheppen? Wat vinden we hiervan: willen we hier aan meewerken door het gemaakte (in tekst of anderszins) toe te lichten? Of vinden we dat het beeld op zichzelf moet staan?

* Als vormgever zal je verhaal concurreren met andere verhalen van andere vormgevers. Een voorbeeld hiervan is de gemiddelde tijd die mensen in een museum besteden aan het bekijken van een schilderij dat hun aandacht heeft: 9 seconden. Maar ook bij het verwerven van opdrachten of exposities, zal iets in je verhaal voldoende moeten aanspreken om eruit gepikt te worden. Er is in Nederland best te spreken van een overschot aan beeldend vormgevers (in ieder geval een grote hoeveelheid...). Hoe kun je je werk daarin `hoorbaar' maken?

* Wat vinden we eigenlijk van Steven Spielberg, vinden we hem een groot kunstenaar? De meningen blijken zeer verdeeld. Sommigen vinden van wel omdat zijn werk een groot publiek bereikt, en hij techniek op knappe wijze inzet om een verhaal toegankelijk te vertellen. Anderen vinden hem een commercieel ingestelde filmmaker, die zich van geijkte hollywood-clichés bedient om winst te maken, en die diepgang uit de weg gaat.


Las Meninas van Diego Vélazquez (klik met de rechtermuisknop `view image' voor een vergroting

2e jaar kunstbeschouwing

Welkom allemaal bij de voortzetting van `Beeld en Wereld' in het tweede jaar (ook wel `Kunstbeschouwing' genoemd). Dit jaar 1 uur op dinsdagochtend, in de ochtend van Paul, maar misschien kan Harmjan toch ook ergens bijdragen, dat zou mooi zijn.

Wat gaan we doen dit jaar? Het komt er kort gezegd op neer dat we verder gaan onderzoeken hoe we kijken, denken, voelen, ervaren, en uiten.

Het eerste kernwoord hierbij is VERHAAL. Je kunt het ook `communicatie' noemen. Het tweede kernwoord blijft WERELD.

Bij VERHAAL gaan we:

* Onderzoeken wat een verhaal interessant maakt (verdieping, lagen) en de rol van `techniek' / technische uitvoering / materiaalbeheersing' daarin.

* Werken aan je eigen verhaal: kun je beschrijven welk verhaal jouw werk vertelt? Vertel je met je werk het liefst het verhaal van een opdrachtgever, of is het helemaal je eigen verhaal? Wat en wie zijn je grote inspiratie? Wat en wie zijn je fascinatie? De opdracht voor het eind van het jaar hierbij luidt: maak een beschrijving van jezelf en je werk, zoals andere kunstenaars/vormgevers dat ook doen. Je hoeft dat verhaal niet per se zelf te schrijven! Je mag er alles en iedereen voor inschakelen, denk aan wat we besproken hebben over kwaliteiten en samenwerken.

* Kijken / luisteren / ... naar `verhalen' van anderen. Kunnen we de lagen daarin vinden? Spreekt het verhaal nog steeds tot ons, ook al is het lang geleden neergelegd? Spreekt het verhaal tot ons, ook al kennen we niet de filosofische, wellicht zeer sterk postmodernistische achtergronden? Maakt het verhaal ons nieuwsgierig naar die achtergronden, nodigt het ons uit, of stoot het ons af? Een opdracht zal zijn om een verhaal/beeld/schilderij/muziekwerk/... uit te zoeken wat jou bijzonder inspireert, en te vertellen wat je er zo boeiend aan vindt.


Bij WERELD gaan we nog wat nader in op de moderne tijd: in welke wereld staan we, waar kunnen we op rekenen wat omgeving, opdrachten, smaak, cultuur en dergelijke betreft? Het postmodernisme is een belangrijke stroming, maar niet de enige.

Ook gaan we iets doen aan `beoordeling', `sociale ontvangst van het verhaal' en dergelijke. Denk bijvoorbeeld eens aan zo'n programma als Popstars...

#######

Aanvullingen, commentaar en feedback blijven ten alle tijden zeer welkom!

verslag 20 april

20 April was de laatste keer, omdat 1 les onvoorzien uitviel.

Daarom een wat andere opzet van de les, geen rondetafel-gesprek maar een eindpresentatie met 3 schema's waarin de verschillende thema's die aan bod zijn geweest aan elkaar werden geknoopt.

Hieronder die drie schema's (niet helemaal volledig, ter plekke nog aangevuld), met enig commentaar per schema:


schema 1 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

Schema 1 geeft de kern van de lessen weer. Een beeldend kunstenaar put onder andere uit haar/zijn binnenwereld, maar die wordt gevoed door de buitenwereld. Dit is een rijke en gecompliceerde wisselwerking, waar we in de lessen maar een tipje van hebben opgelicht. Het werk van een kunstenaar, het `beeld', is te zien als communicatie tussen die twee werelden.

Bij communicatie gaat het over zowel taal als verhaal.

Wittgenstein zegt in zijn Tractatus Logico-Philosophicus:

Wir machen uns Bilder der Welt

Dit lijkt inderdaad een menselijke kernactiviteit. Wanneer we `beeld' en `verhaal' ruim opvatten, dan zien we dit terug in alle kunsten en zelfs daarbuiten. Goed om te bedenken is dat er voor een verhaal ook een toehoorder (publiek) nodig is. Een vraag die opkomt is:

Hoort de toehoorder hetzelfde verhaal als hetgeen de verteller wil vertellen?

Een aantal belangrijke aspecten van `Verhaal' zijn samengevat in het volgende schema:


schema 2 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

Tot slot komen we bij het laatste schema, met de aspecten

Perfectie / Experiment / Mislukking
Succes / Beoordeling / Kritiek

waar we het uitvoerig over hebben gehad. Belangrijk is dat elke zogenaamde mislukking een kans biedt, en dat kritiek in feite belangrijke feedback geeft over hoe je verhaal gehoord wordt, en daarmee ook een kans geeft je verhaal toegankelijker te maken, mocht je dat willen. Beoordeling is in alle fasen te zien als een instrument. Of je dat instrument wilt inzetten, kun je laten afhangen van het moment. Sommige momenten in het proces zijn daarvoor geschikt, andere wellicht niet (zie ook `experiment').


schema 3 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

Ook stippen we het belangrijke begrip `Postmodernisme' nog maar eens aan. Postmodernisme is te zien als denkwijze over communicatie. Hoe ga je om met verhalen in de wereld, wanneer ieders verhaal subjectief is, en we toch behoefte hebben aan een maatschappelijke objectieve kwaliteit?

############

Tenslotte (als mijn geheugen me niet volledig in de steek laat) bespreken we nog onderstaande tekening van Rembrandt:


Rembrandt, aanbidding van de drie koningen (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

waarover Harmjan onder andere zegt: the medium is the message

Mislukking is nodig (verslag 30 maart deel 2)

Naar aanleiding van Harmjans robotverhaal en Panamarenko, komt Jonathan met het beeld van een prachtig landschapschilderij waarover hij dan het woord MISLUKT zou willen spuiten. Deels om uiting te geven aan een eigen verhaal, maar ook om te zien hoe toeschouwers erop zouden reageren.

Harmjan(?) vertelt over twee kunstenaars (Jake en Dinos Chapman (broers) zie hier) die etsen van Goya kochten, en daar overheen tekenden/werkten.


Jake en Dinos Chapman, gigantic fun

(Ze hebben ook de verschrikkingen uit Goya's etsen over de oorlog tot ruimtelijke beelden gemaakt.


Jake en Dinos Chapman, great deeds against the dead)

Discussie over wat Goya daarvan zou hebben gevonden...Roger merkt op dat het misschien bij moderner werk minder een probleem is, omdat je bij oud werk ook een stuk geschiedenis verliest, voor je gevoel. Frank haalt het voorbeeld aan van Robert Rauschenberg die aan de destijds reeds beroemde Willem de Kooning vroeg of hij een tekening van hem mocht uitwissen, als artistic statement.

Op youtube kun je Robert Rauschenberg hierover zien en horen praten.


Robert Rauschenberg, uitgewiste tekening van De Kooning (1953)

Jonathan mijmert hoe het zou zijn om bijvoorbeeld een schilderij van Lucian Freud met de verfroller te bewerken...Frank vertelt dat hij niet zo makkelijk met primer/verfroller/... over een schilderij van een andere kunstenaar die hij bewondert heen zou kunnen gaan. Vroeger vernietigde hij 90% of meer van zijn werk, en hij heeft zo ook dingen vernietigd waar hij later spijt van kreeg, die je nooit meer overnieuw kan maken.

#####

Zo komen we bij `mislukking'.

Frank had op de kunstacademie een docent die zei: `mislukking is niet erg, maar ga dan ook voor die mislukking! helemaal, voluit'. Natuurlijk kan je je dan weer mislukt voelen...zo van `ik kan nog niet eens voluit mislukken....'! ;-)

Volgens Frank is mislukking nodig. Althans, die twee woorden hebben veel met elkaar te maken. `Mislukking' betekent dat je iets wilt. Als je helemaal niets wilt, kan het ook niet mislukken. `Nodig' betekent ook dat je iets wilt.

Een kunstenaar wil, volgens Frank, toch haar/zijn `verhaal' tot uiting brengen. Maar geen enkele uiting zal zo'n verhaal perfect weerspiegelen. (Zeker niet als je van te voren sterk oordeelt over wat je verhaal eigenlijk zou moeten zijn.) Door toch een uiting te scheppen, te doen, kun je `mislukken'...(dat wil zeggen, niet precies voldoen aan verwachtingen of eisen die je jezelf van te voren had opgelegd). Zo ontstaat de mogelijkheid om beter te ontdekken wat nu precies je verhaal is.

Want dat verhaal kan er best een zijn van mislukking. Maar het kan ook een verhaal zijn van een zoektocht. Of van een achteloos neerzetten, vloeiend, wat er ook naar boven komt, zonder vooropgezet plan. Of juist van de onmogelijke en zeer complexe plannen...

Volgens Frank heeft ieder een eigen verhaal, maar het kan soms moeilijk zijn te accepteren dat mijn verhaal niet het verhaal van een Rembrandt is. Of van een Lucian Freud. Of van... Dat wil alleen niet zeggen dat mijn verhaal een mislukking is, integendeel.

Maar door te doen, en te kijken wat ik en anderen daarna ervaren, kan ik misschien mijn taal versterken, en beter zien waar ik over wil vertellen. Daarmee biedt `mislukking' dus juist kansen om meer eigenheid in mijn verhaal te krijgen, waarmee (volgens Frank) het verhaal echter wordt.

Myranne herkent dit: vaak vindt ze de laatste schets, die ze dan nog even (haast gedachtenloos) maakt het best gelukt. Juist omdat ze door de eerdere mislukkingen bepaalde vastgezette ideeën heeft moeten opgeven. En dan krijgt het onderbewuste ineens de kans om naar boven te komen, waarmee (vindt Frank) het verhaal aan diepte en echtheid wint.

######
(toevoeging zondagavond:)

Ook komt naar voren dat iets dat helemaal gelukt is, korte tijd later vaak gaat vervelen. Meerdere mensen herkennen dit. Het lijkt wel alsof een bepaald soort `wringen' langer interessant blijft dan iets dat perfect is.

Misschien omdat bij het eerste, het verhaal meer open blijft en je er als toeschouwer zelf mee bezig gaat, zo van `wat is het nu precies wat er niet aan klopt voor mij?'. Bij iets dat perfect is, is er misschien minder ruimte voor een actieve deelname door de ontvanger/toeschouwer?

Communicatie, taal, mislukking (verslag 30 maart deel 1)

Dit keer een kort verslag (wegens drukte ivm expositie voorbereiding).

Besproken op 30 maart:

-Waarom doe je een kunstopleiding? Jos: omdat het van je verwacht wordt. De omgeving verwacht dat je iets serieus onderneemt op dit gebied. En daarna kun je makkelijker werk vinden in de kunstwereld / ontwerpwereld / ... . Frank: dus je doet het voor anderen? Of om een papiertje/diploma te halen? Discussie ontspint. Jos & anderen: toch ook omdat ik zelf iets wil leren, wat ik niet alleen in mijn eentje kan leren. Nieuwe ideeën, andere aanpak, kennis, disciplines, maar met name een omgeving met andere mensen waar je van kan leren. Ook dingen moeten doen waar je niet helemaal zin in hebt hoort daarbij.

-Waarom zou je iets willen leren dan,als kunstenaar? Volgens Frank heeft dit te maken met de relatie binnenwereld-buitenwereld. Simpel geschetst: kenmerkend voor een kunstenaar is de drang om haar/zijn verhaal (van binnen, in de binnenwereld) op een of andere manier naar buiten te brengen, in de buitenwereld, waar anderen het kunnen zien/horen/ervaren/...

Harmjan herkent dit, en vertelt dat hij als klein kind al een robot wilde bouwen, en daar ook diverse onderdelen (stukjes rubber, ander materiaal) voor verzamelde. Dat hij er achterkwam dat hij er niet in slaagde om van die materialen iets te maken dat op n robot leek en dat hij het vooral frustrerend vond dat hij zijn verhaal van die robot niet verteld kreeg. Waaruit hij (nu) afleidt dat het het meer om het verhaal ging dan de robot zelf. Nog steeds is hij in zijn werk bezig om een dergelijk verlangen uit te beelden, dat over robots kan gaan, maar ook vliegmachines, hele andere zaken.

Dit brengt de discussie op Panamarenko.


panamarenko, scotch gambit

Panamarenko is een (recentelijk gepensioneerde) Belgische kunstenaar, die bekend is geworden met zijn op vliegmachines lijkende objecten. Die evenwel niet kunnen vliegen, maar die sterk spreken van het verlangen naar vliegen, en de wondere wereld van onze dromen en machines hiervoor.


Frank ziet hierin helaas ;-) aanleiding om het als intermezzo te gaan hebben over:

-Mislukking. Mislukking is nodig. (zie deel 2 verslag)

#####

Daarna keert de discussie terug tot `kunst is communicatie'. (Harmjan: het gaat allemaal over `taal'). Alle kunst spreekt een bepaalde taal. En dat betekent dat er eigenlijk twee kanten zijn aan kunst. Natuurlijk is er de kunstenaar die iets probeert te vertellen, uit te beelden, met behulp van een soort `taal'.

Maar er is ook de bekijker, de toehoorder, de beschouwer. Deze spreekt niet vanzelf dezelfde taal als de kunstenaar / muzikant / ontwerper ...

Al eerder was besproken dat de meesten van ons het `ontvangen van de kunst' door anderen als belangrijk ervaren. Frank probeert aan te geven dat dit een mooie wisselwerking kan opleveren tussen buiten- en binnenwereld.

Want door reacties uit de buitenwereld rustig te bekijken, kun je veel opsteken over wat voor jezelf nog mogelijke versterkingen zijn voor in je werk. (over `versterking' en `tekortkoming': zie mislukking, en het tweede deel van het verslag). Soms kan zo'n versterking liggen in het verduidelijken van je `taal'. Zodat anderen het makkelijker verstaan.

-Reacties uit de buitenwereld kunnen bijzonder bot en ongenuanceerd zijn. Maar hierin schuilt dus ook een goede kans om iets te leren over je eigen werk en waar je naar toe wilt. Zelfs de meest ongeoefende toehoorder / bekijker kan iets over je werk zeggen wat je ineens een inzicht oplevert: `oh! dat is het wat ik niet helder kreeg, zo wil ik verder.'

Daarmee keert het gesprek terug tot omgaan met oordelen (zie `mislukking'). Volgens Frank is `oordelen' een heel nuttig instrument, wanneer je het op de juiste momenten gebruikt. [Over dit inzetten van je `instrumenten' op een vruchtbare manier, wellicht meer in een van de laatste lessen.]

En dan is de les alweer ten einde, en geven Harmjan en Frank alleen nog een beschrijving van de praktische oefening die we de volgende gastles gaan doen. We gaan iets tekenen (wellicht gebonden aan bepaalde regels) en de anderen gaan wat er getekend is bekijken, en schrijven op hoe zij het ervaren. Vervolgens kijken we hoe de taal / wereld van de maker aansluit bij de taal / wereld van de ontvangers. een van de mogelijke beperkingen kan zijn, dat je een gevoel gaat tekenen maar dat je alleen gebruik mag maken van kleur en abstract.