Verslag 23 maart deel 1

23 maart bespraken we de vragen:

1) Wat is de rol van beeldende kunst & vormgeving in de samenleving?
2) Wat is de rol en de positie van kunstenaars en vormgevers in de samenleving?

$$$$$$

Een aantal eerste opmerkingen uit de discussie, in vogelvlucht:

-kunst zet je aan het denken
-kunst vergroot je wereld
-kunst & vormgeving bepalen hoe onze wereld eruit ziet
-vormgeving is nodig bij alles wat gemaakt wordt
-kunst is mooi, het werkt in op je gevoel
...

De verdieping van deze eerste opmerkingen bracht ons naar een aantal kernpunten.

Kunst en vormgeving zijn waarschijnlijk zo oud als de mensheid, en vervullen sinds mensenheugenis een aantal basisrollen.

Ten eerste: de verbeelding, het zichtbaar maken van:

-delen van de werkelijkheid
-ideeën en gedachten
-belangrijke verhalen uit de geschiedenis, mythologie en religie (zelfs in recente tijden als de middeleeuwen nog een belangrijke functie van kunst, vanwege de vele mensen die niet konden lezen en schrijven)

Beeldtaal is vaak voor deze dingen bij uitstek geschikt (naast de gewone taal), omdat mensen beelden heel anders verwerken dan taal. Een enkel plaatje zegt soms meer dan duizend woorden. Maar ook zijn mensen op een andere manier gevoelig voor beelden dan voor taal. Hierin is zowel een overeenkomst alsook een verschil met muziek te vinden. Mensen zijn zeer gevoelig voor muziek, en het is waarschijnlijk dat een deel hiervan is terug te voeren op de meest primitieve delen van onze hersenen (deze kunnen worden gezien als het evolutionaire overblijfsel van het reptielenbrein).

Zo ook zijn mensen primitief-gevoelig voor kleuren en beelden, maar anders dan bij muziek (die in principe abstract is) leent kunst zich ook van nature voor bespiegelingen over de aard der dingen, een vorm van filosofie dus.

Dus, een tweede rol is: aan het denken zetten, en nieuwe denkwerelden helpen verkennen.

Een derde rol is het scheppen van schoonheid en emotioneel roerende beelden. Hiermee hangt samen, dat beeldende vormgeving voor de meeste mensen ook een bijzondere uitingsvorm is, waarin we onszelf en onze belevingswerelden kunnen uiten.

Een vierde rol van met name vormgeving is vrij letterlijk: onze leefomgeving en onze gebruiksvoorwerpen een geschikte vorm geven, waarbij `geschikt' erg breed kan worden opgevat.

Andere rollen die nog aan bod kwamen betroffen kunst op zichzelf als of als ondersteuning voor:

-entertainment,
-maatschappijkritiek, maatschappelijk activisme
-sjamanisme (waarbij religieuze beleving wordt ondersteund door magische voorwerpen, dans en rituelen)

#######

In het tweede deel van het verslag gaan we in op vraag 2, omtrent wat de rol en positie is van kunstenaars in de maatschappij.

Verslag 16 maart

16 Maart bespraken we uitgebreid onderstaand schema, dat gedeeltelijk ook een herhaling is van eerder schema's, maar met een wat andere invalshoek. Namelijk die van de communicatie en interactie.


schema 6 (klik met rechtermuisknop op `view image' voor een vergroting)

(Dit bleek een aardige voorbereiding op de navolgende les van 23 maart, die -op verzoek- ging over de rol van kunst/vormgeving en kunstenaars/vormgevers in de maatschappij.)

In deze les nadruk op de moeilijkheden waar velen van ons mee kampen als het gaat om de interactie en communicatie (van binnenwereld en buitenwereld, van ik met jou, met anderen, etc.). Dit is algemeen menselijk maar sommigen hebben het duidelijk makkelijker dan anderen. Kunstenaar/vormgever zijn en tegelijkertijd ook aansluiting vinden in de buitenwereld, met je werk en met jezelf als mens, dat is geen geringe opgave. Zeker als communicatie en interactie van nature geen sterke kanten zijn.

We hebben het er vaker over gehad dat je als kunstenaar/vormgever altijd iets van jezelf blootgeeft, en dat dit een bepaalde kwetsbaarheid meebrengt. Ook is het vaak nodig om óver je werk en jezelf te communiceren, als je je werk aan anderen wil tonen, met anderen wil communiceren door middel van je werk, je wil uiten.

Het kan dan nuttig zijn als je iets van je sterke en zwakke kanten kent. Een belangrijk punt is (volgens Frank) dat je bij zaken waar je zwak in bent, ook hulp kunt zoeken van anderen. Dan moet je alleen wel onder ogen zien dat je die zwakke kant hebt, en het accepteren. Zo zijn er voor ieder van ons verschillende barrières, en het kan zijn dat je niet over alle barrières heen komt (op weg naar geld en roem en dure auto's en mooie ...[in volgorde van belangrijkheid]). Maar dat wil niet per se zeggen dat je dan `mislukt'. Integendeel. We hebben al gezien dat veel van 's werelds meest bijzondere kunstenaars ook niet over een aantal barrières heenkwamen, en dat hun zwakke kanten juist ook hun kracht mede bepaalden.

Kort samengevat luidt Franks tip dus:

-Interactie en communicatie is voor mensen als groepsdieren van levensbelang. (Evenals waardering van anderen.). Besteed er dus aandacht aan, maar eis niet het onmogelijke van jezelf want dat kost onnodig energie.

-Leer zien waar je sterke en minder sterke punten liggen. Accepteer dat je sommige dingen niet zult kunnen, en zoek daar eventueel hulp bij. Probeer of je andere barrières wel kunt slechten.

-Voed je inspiratie en je zelfvertrouwen (binnenwereld), zodat je een voldoende stevige basis hebt om de buitenwereld tegemoet te treden. De buitenwereld die regelmatig met onbegrip en kritiek zal reageren...maar die kritiek biedt ook kansen (zoals we zagen) om je verhaal te versterken. Laat je niet imponeren door `bekende naam' of `deskundige': je bent binnen afzienbare tijd zelf de deskundige. Kritiek van iemand die niet de tijd en moeite neemt om goed naar je werk te kijken, kun je veilig naast je neerleggen (ongeacht wie het is, vindt Frank).

-Geniet ook van het bijzondere feit dat je het in je hebt om je binnenwereld/buitenwereld beeldend vorm te geven, er beeldend over te communiceren. Geniet van de waardering die je daarvoor krijgt, ook al komt die waardering misschien niet van grote getalen mensen.

-Zoek medekunstenaars/medevormgevers, die je begrijpen/steunen -al is het maar een beetje, dat is vaak genoeg.

-Laat je niet teveel beperken in wat je voor werk maakt. Verwachtingen van de buitenwereld (al is het maar familie) kun je ook naast je neer leggen, als je sterk genoeg in je schoenen staat om voor je eigen verhaal te kiezen. Je kan ook tegengehouden worden door je eigen verwachtingen hoe de buitenwereld zal reageren (als je met `schokkend' of `ander' of `experimenteel' of `slecht' werk komt...), laat je daardoor niet teveel bepalen.

Verslag 9 maart

De laatste presentatie is van Jonathan. Hij is niet zozeer door slechts enkele bijzondere kunstenaars geïnspireerd, hij vindt veel dingen interessant maar er is niet iets dat er zo duidelijk uitspringt dat hij dat wil noemen. Daarentegen boeit het hem sterk hoe kunst wordt gepresenteerd, met name in musea.

In het Rijksmuseum en andere vergelijkbare musea kom je -bij wijze van voorbeeld- in een zaal met Rembrandt, Vermeer, andere 17e eeuwse schilders...en dat vindt Jonathan veel teveel van hetzelfde, meestal ook redelijk dicht bij elkaar. Daardoor kun je eigenlijk niet meer goed kijken naar een individueel werk.

In het Tate Modern is dat veel beter, daar is per zaal toch een grote verscheidenheid, met bijvoorbeeld een afwisseling van Sol LeWitt, Alberto Giacometti, Barnett Newman en Nicolas de Staël naast elkaar. Maar wel met voldoende ruimte om de werken heen, zodat je ze apart kunt bekijken.


Sol LeWitt, wall drawing (detail)


Nicolas de Staël, paysage (landschap)


Barnett Newman, midnight blue


Alberto Giacometti, seated man

&&&&&&

Ook inspirerend vindt Jonathan de wijze van presenteren in het Baltic Centre for Contemporary Art in Newcastle. In het Baltic wordt bijvoorbeeld een zaal helemaal ingericht met maar 1 kunstwerk. (Frank merkt op dat hetzelfde gebeurde bij een recente expositie van Ettore Spalletti in het Museum Kurhaus in Kleef.)

Het meest afschuwelijke voorbeeld van presenteren trof hij aan in Museum Schloss Moyland, waar op sommige wanden wandvullend alles door elkaar en tegen elkaar aan wordt getoond. Schilderijen, tekeningen, maar ook (van) werk van Joseph Beuys wordt veel te veel en te dicht op elkaar getoond. Marcella merkt op dat zo'n wandvullende presentatie in de 19e eeuw heel gewoon was. Frank merkt t.a.v. Schloss Moyland op dat de tijdelijke exposities in het bijgebouw vaak wel goed zijn ingericht.

&&&&&&

Behalve kunst is Jonathan ook erg geraakt door taal, zeker de Nederlandse taal, en zeker poëzie zoals van Lucebert, Gerrit Achterberg en Hendrik Marsman.


Lucebert, alles van waarde is weerloos (bij Rotterdam Blaak, beroemde dichtregel uit `de zeer oude zingt' zie hieronder:)

De zeer oude zingt:
er is niet meer bij weinig
noch is er minder
nog is onzeker wat er was
wat wordt wordt willoos
eerst als het is is het ernst
het herinnert zich heilloos
en blijft ijlings

alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk

als het hart van de tijd
als het hart van de tijd

-Lucebert-

Lucebert was ook een begaafd en veelzijdig kunstenaar:


Lucebert, lithografie (titel mij onbekend)

Tenslotte presenteert Jonathan als ontoegankelijk (met een knipoog) de slechtste film aller tijden: een bizarre remake? van `Tales of Terror' waar we een stukje van mogen bewonderen (met name het dramatisch slechte spel wordt erg gewaardeerd).

&&&&&&

Hiermee is dan opdracht 1 door alle studenten afgerond. Ik vind dat het een mooie en verrassende serie heeft opgeleverd, waar ik zelf ook heel wat van heb opgestoken. Waarvoor dank. Hopelijk gaat iedereen verder haar/zijn inspiratiebronnen en achtergronden te verdiepen.[Frank]

&&&&&&

Na Jonathans presentatie laat Frank nog werk en een video zien van Chris Ofili.

Ten eerste als reactie op Jonathans verhaal, vanwege Ofilis bijzondere inrichting van The Upper Room (aangekocht door de Tate Gallery)


Chris Ofili, The Upper Room

A large walnut-panelled room designed by architect David Adjaye holds the paintings. The room is approached through a dimly-lit corrridor, which is designed to give a sense of anticipation. There are thirteen paintings altogether, six along each of two long facing walls, and a larger one at the shorter far end wall.

Each painting depicts a monkey based around a different colour theme (grey, red, white etc.). The twelve smaller paintings show a monkey from the side and they are based on a 1957 Andy Warhol drawing. The larger monkey is depicted from the front. Each painting is individually spotlit in the otherwise darkened room. The room is designed to create an impressive and contemplative atmosphere.

The paintings each rest on two round lumps of elephant dung, treated and coated in resin. There is also a lump of the dung on each painting. Strictly speaking, each work is mixed media, comprising paint, resin, glitter, mapping pins and elephant dung. The Upper Room as a whole is described by the Tate as an "installation".

The Upper Room is a reference to the Biblical Last Supper of Jesus and his disciples, hence the thirteen paintings. Ofili states the work is not intended to be offensive, but rather to contrast the harmonious life of the monkeys with the travails of the human race.

Ten tweede omdat Ofili, hoewel hij gewoon in Engeland is geboren en getogen, nadrukkelijk teruggrijpt op de Nigeriaanse afkomst van zijn ouders, en Afrikaanse elementen in zijn kunst verwerkt, waaronder olifantenpoep.

Een reden volgens Frank dat veel kunstenaars op vergelijkbare manier op zoek zijn naar hun `eigen identiteit', is dat een kunstenaar altijd ook vanuit haar/zijn binnenwereld werkt. Je laat als kunstenaar/vormgever altijd ook iets van jezelf zien. Inspiratiebronnen en inzicht in je identiteit/achtergrond kunnen helpen om je verhaal te versterken. Voor Ofili is zijn biculturele achtergrond een belangrijk onderdeel van wat hij wil vertellen (zie ook Myrannes presentatie met Pocahontas).


Chris Ofili, No Woman No Cry (staande op twee voetjes van olifantenpoep, met een kettinghanger van hetzelfde materiaal)

Tot slot keken we nog een video van Ofili, opgenomen nadat hij verhuisd is naar Trinidad. Hij had behoefte aan iets nieuws, er werd van hem teveel hetzelfde verwacht...Ook vertelt hij over de achtergronden van No Woman No Cry, en hoe het rassenvraagstuk hem bezighoudt.

De video is via deze link op the guardian te zien (niet direct hier weer te geven wegens bescherming)

Verslag 2 maart deel 2

Na Margriets presentatie laat Frank onderstaand filmpje zien over Chuck Close:



We hadden het al eerder over Chuck Close gehad, hij is in eerste instantie bekend geworden door fotorealistische portretten op enorm formaat (zie ook fotorealisme, hyperrealisme, onder andere over de invloed van de fotografie op de schilderkunst).

Maar Close verliet zijn oorspronkelijke fotorealisme -al enigszins voordat hij grotendeels verlamd raakte na een bloeding in zijn wervelkolom, maar die handicap dwong hem verder- en ging abstracte pixels gebruiken in zijn werk.



Chuck Close, self portrait (2000)


Chuck Close, detail van rechteroog van self portrait (2000)

Frank wil Close' pixelbenadering graag vergelijken met werk van Wassily Kandinsky, een van de grondleggers van de moderne abstracte kunst:


Wassily Kandinsky, Farbstudie Quadrate

Volgens Frank kun je zo zelfs in het werk van een fotorealistische schilder invloeden zien van de abstracte kunst, die sommige studenten ontoegankelijk of onaantrekkelijk vinden. Chuck Close is zich als fotorealist juist altijd bewust geweest van de merkwaardige relatie tussen afbeelding en werkelijkheid. In wezen bestaat iedere 2-dimensionale afbeelding uit abstracte pixels. De afbeelding kan verwijzen naar iets in de werkelijkheid, maar veel van wat we aan een afbeelding mooi of interessant vinden is gelegen in de behandeling van de abstracte elementen (volgens Frank).

Het motto hiervan volgens Frank is: doe als Chuck Close en vergroot je wereld. Verdiep je ook in dingen die je ontoegankelijk lijken. Er is een schat aan abstracte kunst die je kan helpen om je kleurgebruik/materiaalgebruik/compositie te versterken, ongeacht of je nu realistisch werkt of niet.

&&&&&&&

Tenslotte staan we naar aanleiding van Chuck Close nog even stil bij het feit dat veel `grote' kunstenaars (v/m) last hadden van een handicap, stoornis, afwijking. Het accepteren en wellicht overwinnen hiervan kan soms juist een belangrijke meerwaarde geven.

Verslag 2 maart deel 1

2 Maart: presentatie van Margriet. We horen eerst muziek, onder andere van Deep Forest.

Margriet vindt deze muziek onder andere zo bijzonder omdat het een vreemde mix is van allerlei culturen en stijlen. Hieronder een video van Youtube (niet wat Margriet liet horen)



Behalve muziek laat Margriet een serie illustraties en tekeningen zien die haar voorkeur voor aansprekende kleuren onderstrepen. Van laverinne op deviantart:


laverinne, amethyst rainbow

Verder houdt ze van afbeeldingen van engelen en engeltjes. Zoals Angel van chrono75 op devianart. En het werk van Meredith Dillman (die gebruik van afbeeldingen van haar werken verbiedt) en Victoria Francés:


Victoria Francés, Midnight (met dank aan www.jigsawgallery.com)

%%%%%%%%

Margriet ziet weig in conceptuele en abstracte kunst. Voorbeelden van ontoegankelijk werk (hoewel ze van Alpha-Pi het kleurgebruik wel mooi vindt):


Louis Morris, Alpha-Pi

(Louis Morris was een belangrijke vertegenwoordiger van de stroming Color Field painting.)


Marlow Moss, compositie met dubbele lijn en blauw vlak

Marlow Moss (1889-1958) was een tijdgenote van Picasso en Mondriaan. Ze is lang aangezien voor een minder belangrijke volger van Mondriaan, ondertussen zijn er ook aanwijzingen dat zij juist Mondriaan beïnvloedde. Veel van haar werk werd in de Tweede Wereldoorlog bij een bombardement vernietigd.

&&&&&&&&&

Daarna liet Frank een video zien van Chuck Close (reeds eerder besproken), waarover meer in deel 2 van dit verslag.

Verslag 9 februari

Presentatie van Karin:

zij vindt het werk van Karin Arink erg inspirerend, onder andere vanwege:

-het is sculptuur
-vaak met simpele middelen gemaakt, dat leidt tot een aansprekende eenvoud en helderheid
-maar het beeld zelf is toch complex, intrigerend
-1e indruk nodigt uit om diepere lagen te onderzoeken
-het onderwerp (eigen) menselijk lichaam is aansprekend



Karin Arink, X-pose (yourself to me)

(een dubbele laag in de titel, een lichaamspose in de vorm van een x en...)

citaat 1 van Karin Arinks website:

my work is content-based always centered around a research of different states of self in which physical / mental / emotional / social states interact, overlap, contradict each other

this results in works in a wide variety of media, like cut photos, modelled, cut and stitched sculptures, drawings and spatial cuts of textile and adhesive foil, animations and text works

citaat 2 van haar website:

my work is the result
of a research into the ways in which the (feeling of) self
is formed in interaction with the body

and vice versa:
how the body,
its inner chaos, its posture, the ways it moves, the ways it is dressed and cared for
is a reflection
of the prevailing fictions of self of a person

in this interaction
both body and self are fragile and temporary,
open constructions, vessels of exchange
of modes of existence

my works are signs to convey these interactions
that, in turn,
enable new interchanges
between
'you'
and
'me'

&&&&&&

Ook werk van Gustav Klimt en Alfons Mucha spreekt Karin aan:


Gustav Klimt, goudvis


Alfons Mucha, De Viering van Svantovit (tweede schilderij uit de Slavische Epiek, een serie monumentale schilderijen waarin Mucha zijn echte artisticiteit ontplooide, in tegenstelling tot de posters die hem beroemd maakten, maar die hij zelf beschouwde als commercieel en artistiek minder interessant)

%%%%%%%%

Als ontoegankelijk/onaantrekkelijk noemt Karin werk van Koen Vanmechelen. Ze was onder andere geschokt door de tentoonstelling Het appèl van de kip in het Valkhof Museum, waarbij onder andere een dode kip onder een broeilamp, en een levende haan in een hok te zien waren. (als onderdeel van Vanmechelens conceptuele The Cosmopolitan Chicken Project)


Koen Vanmechelen, tentoonstelling Het appèl van de kip in het Valkhof Museum Nijmegen

We bespreken opnieuw verschillende aspecten van conceptuele kunst. Ook hebben we het over de ethische kant van het gebruik van dieren voor kunst. Wanneer is het misbruik?

Verslag 2 februari

(Wegens griep in de vakantie loop ik nogal achter met de verslagen,en daarom houd ik het ook weer vrij kort.)

Myranne gaf een heldere presentatie, ze vertelt dat ze behalve door kunst ook erg is geïnspireerd door muziek en dans, en met name ook door musicals. Wat ze bijzonder vindt aan kunst is drieledig:

-kunst is mooi
-kunst zet aan het denken
-kunst schept nieuwe werelden

Daarna bekijken we een stukje uit de Walt Disney tekenfilm Pocahontas:



Ook in deze tekenfilm een combinatie van beeld en muziek. Myranne is ook geraakt door de vermenging en tegenstelling van twee culturen. Zelf is ze ook van Zuid-Amerikaans indiaanse afkomst, maar in Nederland en de Nederlandse cultuur opgevoed. Die twee zeer verschillende culturen bepalen mede haar identiteit en ook waar haar interesse op kunstgebied naar uitgaat.

Dan zien we nog interessante interviews met enkele illustratoren van Pocahontas , helaas niet hier reproduceerbaar. Elke illustrator is verantwoordelijk voor éen van de getekende karakters. Wat opvalt is dat elke illustrator aangeeft dat hij/zij iets van zichzelf in die karakters legt. En dat er iets magisch gebeurt wanneer deze karakters dan op het scherm tot leven komen.

&&&&&&&

Tenslotte geeft Myranne als voorbeeld van ontoegankelijke/onaantrekkelijke kunst het schilderij La Trahison des images (het verraad van de voorstelling, Ceçi n'est pas une pipe) van René Magritte.


René Magritte, La Trahison des images.

Frank merkt op dat de schilder Magritte erg bezig was met het verschijnsel dat we met beelden onze wereld proberen te beschrijven, maar dat dit eigenlijk nooit goed kan. En dat er ook verwarring ontstaat: wat is precies het verband tussen een ding zelf, en een afbeelding ervan? Overigens was Magritte ook een uiterst kundige (sur)realistische schilder.