Doel en lesopzet van `Beeld en Wereld' (kunstbeschouwing)

Voor de onderwijsbeschrijving van de Unitacademie is gevraagd om ook voor dit vak een beschrijving van doelen en lesopzet te geven. Wellicht voor jullie studenten ook interessant...hoewel jullie allang weten wat we allemaal (niet) doen ;-) .

#######

Het vak Beeld en Wereld (Kunstbeschouwing) heeft als doelen:

1. De studenten inzicht te leren verwerven in:

• de eigen beeldende motivatie, en de eigen thematiek (het eigen `verhaal’)
• de beeldende motivatie en thematiek van andere (meestal bekende) kunstenaars en vormgevers door de eeuwen heen, en de kunsthistorische samenhang hiervan
• de positie van beeldend kunstenaars/vormgevers in relatie tot de buitenwereld en opdrachtgevers, en de eigen positie
• de (vaak lange) weg die nodig is om tot duurzaam kunstenaarschap/vormgeverschap te komen
• het beeldend-scheppend proces an sich
• het eigen beeldend-scheppend proces
• de rol van `techniek’ in relatie tot het te vertellen `verhaal’
• de rol van `publiek’ en van feedback in relatie tot het te vertellen `verhaal’
• de glijdende schaal tussen `kunst’ en de populaire beeldcultuur
• het modegevoelige van `kunst’
• …

2. De studenten helpen met het vinden van inspiratiebronnen

3. De studenten helpen met

• loskomen van eigen `oordelen’
• experimenteren, onderzoeken van nieuwe mogelijkheden, in de ruimste zin.
• het omgaan met oordelen van anderen (al dan niet `deskundig’)
• het opbouwen van zelfvertrouwen, zowel persoonlijk als qua beeldend vermogen – en het besef dat geduld en hard werken nodig zijn
• het omgaan met eigen tekortkomingen, afwijkingen, `anders’ zijn – en het wellicht te kunnen gebruiken als `kracht’
• verdiepen van thematiek en werk
  

4. De studenten kennis laten maken met

• kunst uit andere culturen
• verschillende gezichtspunten op kunst en vormgeving
• andere filosofische stromingen dan de westerse
• een flinke hoeveelheid kunst en kunstenaars uit allerlei tijden, waaronder zeker de huidige tijd
• belangrijke elementen van de –in kunstkringen vaak ondergewaardeerde- populaire beeldcultuur

5. De studenten helpen met leren praten/schrijven/communiceren over kunst en vormgeving, met name

• over hun eigen werk en beeldend proces
• over het werk van anderen
• over inspiratiebronnen en thematiek

Het klassikaal presenteren van eigen inspiratiebronnen en het maken van een korte kunstenaarsbeschrijving van zichzelf zijn de twee opdrachten voor de studenten in het tweede jaar.

******
De lesopzet waarin deze doelen hopelijk voldoende gerealiseerd worden is een klassikale ronde-tafel, aangevuld met een aanzienlijke hoeveelheid beeldmateriaal. Bepaalde kernschema’s (Binnenwereld <--> Buitenwereld) komen telkens terug.

Verslag 15 december

Op 15 december drie boeiende presentaties, van Jos, Micha en Tamara, waarvan hieronder heel in het kort een verslag.

Jos komt gaandeweg tot de conclusie dat hij vooral geïnspireerd is door de wereld van strips en striptekenen. Van hem hoeft het allemaal niet zo diepzinnig en wordt het belang van `Kunst' met een hoofdletter teveel opgeblazen. Dat gaat ten koste van de waardering voor veel striptekenaars, die volgens Jos ontzettend knappe en mooie beelden en verhalen maken die niet onderdoen voor wat in musea te zien is.

Bijvoorbeeld Alvin Lee:


Alvin Lee, Night Warriors

In bovenstaande tekening zijn veel van de karakters die Alvin Lee bedacht samen te zien. Naar aanleiding hiervan bekijken we een flink aantal plaatjes van strips, maar ook schilderijen/tekeningen van bekende kunstenaars die duidelijk gebruik maken van stripachtige technieken. Volgens Frank is het onderscheid tussen striptekenen en kunst veel minder scherp dan wel eens wordt gedacht, en zijn kunstenaars al sinds de oertijd ook striptekenaars (grottekeningen bijvoorbeeld). Aan de andere kant zijn veel striptekenaars zelf ook medegevormd en vaak ook geïnspireerd door de traditie van de beeldende kunst. Jos' voorbeeld Night Warriors hierboven vertoont duidelijk grote overeenkomst met de Nachtwacht van Rembrandt:


Rembrandt van Rijn, de Nachtwacht.

Een andere inspirerende stripkunstenaar is Frank Miller, de schrijver van graphic novels over `Sin City' (recentelijk ook zeer succesvol verfilmd).


Frank Miller, afbeelding uit Sin City.

Jos geeft aan dat abstracte kunst hem niet zo aanspreekt, en opnieuw bekijken we bovenstaande afbeelding, die Frank vooral sterk vindt vanwege de enorme abstractie van de compositie. Het feit dat er -behalve de abstractie- toch ook een herkenbaar realistisch beeldelement is, maakt voor een aantal studenten een belangrijk verschil. Eigenlijk hetzelfde verhaal als bij de bespreking door Marcella van het werk van Turner.

&&&&&

Het gesprek komt op de vraag bij welk soort `cultuur' we ons thuis voelen. De wereld van de echte stripfans is bijvoorbeeld zo'n cultuur. Prettig om in te vertoeven als je zelf ook stripfan bent, omdat mensen je makkelijker begrijpen. Er zijn diverse stripfestivals die wat dat betreft erg inspirerend kunnen zijn.

Micha sluit hier in zijn presentatie op aan. Hij is in het algemeen niet erg geïnspireerd door bekende kunstenaars, en vindt de meeste musea maar saai. Daarentegen vindt hij allerlei activiteiten en dingen van `gewone', onbekende mensen om hem heen (waaronder werk van medestudenten) vaak wel erg inspirerend. Daarnaast is hij ook gegrepen door World of Warcraft (een multiplayer online role playing game, ontworpen door Rob Pardo, Jeff Kaplan en Tom Chilton), zowel door de fraaie en knappe vormgeving als door het interactieve aspect ervan. Je kunt een hele wereld zelf scheppen, dat is veel interessanter dan naar iets zitten te kijken dat door iemand anders al helemaal is vastgelegd (zoals volgens Micha een schilderij). Jos merkt nog op dat hij vindt dat Micha zichzelf daarin niet moet tegenhouden, omdat hij zoveel in huis heeft: `ga er gewoon voor'. Malou waarschuwt wel voor de verslavende werking van het online gamen. Het boeiende aan World of Warcraft, namelijk dat je zelf een hele wereld kunt creëren, is hierbij voor sommigen ook een valkuil, omdat ze oog verliezen voor de echte wereld.

Frank merkt op dat dit voor sommige workaholic kunstenaars misschien ook wel geldt.


afbeelding uit World of Warcraft

&&&&&&

Tamara is zeer geraakt door Frida Kahlo, en heeft een powerpoint presentatie gemaakt met een samenvatting van haar leven en een aantal werken. Zij vindt het bijzonder knap dat Kahlo ondanks haar moeilijke leven, en het zware verkeersongeluk dat ze kreeg, op een heel persoonlijke en beeldrijke manier kon schilderen. Veel schilderijen gaan over haar persoonlijke beleving, ze is volgens Frank een schilder die sterk werkt vanuit haar `binnenwereld'.


Frida Kahlo, gebroken kolom (verwijzend naar haar wervelkolom die bij het genoemde verkeersongeluk onherstelbaar zwaar beschadigd raakte).

Als moeilijk toegankelijk werk presenteert Tamara een tweetal tekeningen van Herman Brood, waarin ze voor zichzelf na uitgebreide bestudering toch allerlei lagen heeft ontdekt (dat was onderdeel van de originele opdracht).



Herman Brood, titel en werk mij onbekend.

We bekijken allerlei werk van Frida Kahlo, en zien in het werk van Herman Brood weer de striptechniek heel duidelijk naar voren komen.

Verder besproken:

-Hoe kun je je positie bepalen in de buitenwereld?
-Hoe goed is de overeenkomst tussen je zelfperceptie en de perceptie die anderen van je hebben?
-`Normaal' en `niet normaal' - Marijke raadt iedereen aan om de huidige expositie `Niet Normaal' te bezoeken in de Beurs van Berlage, Amsterdam.

Verslag 8 december

Beknopt verslag: op 8 december was de presentatie van Marcella. Marcella presenteerde als inspirerend kunstwerk `Band' van Maurits Escher.


Maurits Cornelis Escher, Band (1956)

Inspirerend volgens Marcella omdat de afbeelding gaat over de huwelijksband tussen Maurits Escher en zijn vrouw Jetta. Deze band wordt duidelijk als zeer diepgaand en bijzonder uitgebeeld, de geportretteerden zijn eigenlijk letterlijk niets anders dan deze band, die volledig rondloopt maar ook nog in zichzelf is verstrengeld. Daarnaast voegt Escher nog iets zeer eigens en aparts toe: de ruimte is surrealistisch, alles lijkt metafysisch.

Als moeilijk toegankelijk werk presenteerde ze een abstract werk van Mark Rothko:


Mark Rothko, titel mij onbekend.

Naar aanleiding hiervan bekijken we enkele werken van Rothko, en leeft de discussie over de toegankelijkheid van abstracte kunst weer klassikaal op. Malou vindt abstracte kunst bijvoorbeeld juist meer toegankelijk, omdat je bevrijd bent van het er iets in moeten zien. Anderen vinden het juist `niks' of ontoegankelijk, omdat er geen verbinding is met de direct zichtbare werkelijkheid. Marijke zal na de vakantie ook een film over Rothko tonen in een van haar lessen, en dieper op hem en zijn werk ingaan.

Daarnaast gaf Marcella nog aan geïnspireerd te zijn door Joseph Mallord William Turner:


Joseph Mallord William Turner, zondvloed (deluge).

We bekijken nog wat meer werk van Turner, en vergelijken het met werk van Rothko. Interessant omdat Turner ook verregaand abstraherend werkte, en net als Rembrandt de verf liet spreken ook los van de voorstelling.

Verder besproken thema's: chaos en ordening. We vinden chaos vaak vervelend en bedreigend, en proberen vaak om dingen te ordenen. Maar dat kan ook een keerzijde hebben: alles op een rijtje hebben betekent volgens Frank vaak de dood in de pot voor de creativiteit.

Tamara vindt dat dit niet per se waar is, voor haar ontstaat creativiteit ook vanuit een nette, opgeruimde leegte. Ze wordt juist gehinderd door een chaotische omgeving. Dit is een mooi opstapje naar wat oosterse filosofie (komt terug na de vakantie).

Nieuwjaarswens 2010

Verslag 1 december deel 2

Naar aanleiding van de invloed van Afrikaanse kunst op Picasso bespraken we ook het beroemde schilderij les demoiselles d'Avignon, waar Picasso maanden aan werkte, met honderden voorbereidingsschetsen:


Pablo Picasso, les demoiselles d'Avignon

Volgens velen is dit schilderij een mijlpaal in de westerse schilderkunst. Volgens Frank kun je nauwelijks om de Afrikaanse invloed heen (hoewel Picasso dat zelf ontkende...maar tegenwoordig vindt men die ontkenning niet langer geloofwaardig). Ook zie je in een aantal gezichten Catalaanse romaanse invloeden terug, vindt Frank (Picasso woonde en werkte als jonge kunstenaar een aantal jaar in Barcelona, het schilderij stelt een bordeel in Barcelona voor in de straat `carrer d'Avinyó').

Een andere belangrijke inspiratiebron voor Picasso bij de vervaardiging van les demoiselles d'Avignon was het volgende schilderij van El Greco:


El Greco, de opening van het vijfde zegel van de apocalyps

[Het schilderij wordt de aanwezigen als uitzonderlijk modern ervaren, men kan nauwelijks geloven dat het uit het begin van de 17e eeuw stamt (de laatste jaren van El Greco's leven).] Picasso was zeer onder de indruk van dit schilderij, in een tijd dat El Greco nog niet zo werd gewaardeerd als nu.

Frank herhaalt zijn mening dat, wanneer je goed kijkt, veel van de `moderne' abstractie en expressionisme al eerder te vinden zijn, zeker in andere culturen, maar ook in de westerse kunstgeschiedenis.

######

Ergens in de loop van de les stonden we ook nog stil bij de Japanse en Chinese kunst, en de invloed daarvan op onder andere Claude Monet en Vincent van Gogh.


Utagawa Hiroshige, bloeiende pruimenboom (door van Gogh vrij letterlijk nageschilderd, evenals nog een prent van Hiroshige)


Katsushika Hokusai, de grote golf bij Kanagawa

Katsushika Hokusai is een andere beroemde Japanse prentkunstenaar. Minder bekend is dat hij ook wordt gezien als een belangrijke wortel van de manga striptekenkunst.


Katsushika Hokusai, droom van de vissersvrouw

Verslag 1 december deel 1

Wegens tijd- en energiegebrek zijn de verslagen achtergebleven. Van de laatste lessen van dit jaar probeer ik daarom alleen een kort verslag te maken...

Op 1 december hebben we vooral een aantal plaatjes bekeken en besproken. We begonnen met een hele serie schilderijen en tekeningen van Paul Klee (1879-1940). Waarom Klee? Omdat Jonathan opmerkte dat hij echt ruimteproblemen had vanwege al het werk dat hij bewaart (en ook moet bewaren van docenten, althans dat is hun sterke advies). We hebben het al eerder gehad over de voordelen van het bewaren, aan de andere kant gaan dingen ook verloren, zeker ruimtelijk werk - is Franks ervaring. Paul Klee heeft [meende ik ooit gelezen te hebben, maar ik kan dat niet meer vinden, dus of het waar is? -blogauteur]op een gegeven moment het meeste werk dat hij maakte voor zijn 25e vernietigd. Daarna heeft hij zich in Franks beleving vrijwel uitsluitend nog geconcentreerd op het verbeelden van zijn innerlijke wereld (interssant voor ons doorlopende thema `binnenwereld - buitenwereld'). Daarbij kiest hij voor expressie, en laat `realisme' vrijwel helemaal varen, hoewel hij zeker zeer kundig realistisch kon werken.


Paul Klee insula dulcamara


Paul Klee de gouden vis


Paul Klee omhelzing

Het werk van Klee is bijzonder divers, hij was een bescheiden maar zeer hard werkend kunstenaar die een enorm oeuvre heeft achtergelaten (meer dan 9000 werken). Zijn werken zijn vaak klein, en zijn gegrondvest op een langdurig en intensief kleuronderzoek dat Klee zijn leven lang bezighield. Klee gaf ook les aan de Bauhaus-academie. Een beroemde uitspraak van Klee:

Kunst geeft niet het zichtbare weer, maar kunst maakt zichtbaar.

We komen na de vakantie nog even op Klee terug. De andere plaatjes van Klee die we bekeken zijn te zien op het fotoalbum unitacademie 3.

Klee werd vrijwel gelijktijdig geboren met Pablo Picasso en Henri Matisse. Frank vindt dat in Klee's werk te zien is dat hij niet worstelt met abstractie, en dat hij voortbouwt op het voorwerk dat door Kandinsky en andere (westerse) abstractiepioniers is gedaan. Aan de andere kant zijn we in het westen vaak blind voor het feit dat beheersing van verregaande abstractie in relatie tot expressie in andere culturen al veel langer is bereikt. Bijvoorbeeld in de Afrikaanse beeldhouwkunst, waarin zowel abstractie als expressieve kracht al eeuwenlang de boventoon voeren, hoewel de vaak anonieme Afrikaanse meesters het realisme en ook de gebruikelijke beeldhouwmateriaaltechnieken bijzonder goed beheersten. Het was in die tijd (en misschien nog steeds wel) ondenkbaar dat Afrika in sommige opzichten wel eens verder zou kunnen zijn dan Europa...

Zowel Picasso als Matisse kwamen in aanraking met Afrikaanse beeldhouwkunst, en zeker Picasso is er diepgaand door beïnvloed. Ook de beeldhouwers Alberto Giacometti en Henry Moore hebben duidelijk Afrikaanse invloeden en invloeden uit andere culturen tot zich genomen. Culturen die destijds als `primitief' werden bestempeld; nog altijd richten we aparte musea in die `etnografische' kunst laten zien, je zal niet snel anonieme Afrikaanse kunst in een museum voor moderne kunst aantreffen...Dit geeft weer dat onze opvattingen over kunst ook sterk cultuurgebonden zijn, en zelfs vaak een westers superioriteitsgevoel weergeven.


bronzen koningshoofd, 12e-13e eeuw uit de Ifecultuur van Nigeria (rechtermuisklik op `view image' voor een vergroting).


masker uit de 19e eeuw (!) uit de Fangcultuur van Gabon en Equatoriaal Guinea (te zien in het Louvre, rechtermuisklik op `view image' voor een vergroting).

De herwaardering en emancipatie van kunstenaars uit andere culturen is pas iets van de laatste decennia. Bijvoorbeeld de Aboriginal kunstenaars uit Australië, wiens werk vrij lang anoniem bleef en ongevraagd voor allerlei toepassingen werd gebruikt, daar waar westerse kunstenaars copyrights en auteursrechten kunnen laten gelden.

(wordt vervolgd)

Nieuwste planning opdracht 1

Vanwege verschuiving en vergissing (mijnerzijds) hebben we de planning weer veranderd...hieronder de nieuwste en hopelijk definitieve planning van de laatste presentaties voor de kerstvakantie.

8 december: Marcella

15 december: Tamara, Micha en Jos

Tot volgende week!