Monday, March 30, 2009

Nuttige link: Art Block op deviantart

Claudia geeft de volgende link op deviantart:

Art Block - Symptoms Check List

Dit is zeker de moeite waard om eens rustig door te lezen. Ook de commentaren van kunstenaars (onderaan) geven weer nieuwe tips en inzichten.

Voor meer links zie ook de comments op de vorige post.

######

(Er zijn meerdere discussiefora op internet voor kunstenaars. Een aantal van deze fora bieden bij vlagen zeer nuttige informatie. Plus de gelegenheid om met zeer verschillende kunstenaars van gedachten te wisselen. In mijn beleving zitten er ook nadelen aan, maar dat is persoonlijk. Deze blog is ook zoiets. (Frank))

Friday, March 27, 2009

Art block & experimenteren (verslag 23 maart deel 2)

Op 23 maart verder besproken (vervolg van vorige post):

-Iedereen herkent het verschijnsel `vast zitten' of `blokkade'. Een paar genoemde oorzaken: teveel herhaling, niet weten waar je met je werk naar toe wilt, teveel oordelen over je eigen werk. Dit kan ook te maken hebben met verwachtingen die de buitenwereld van je heeft (of die je denkt dat die buitenwereld van je heeft...). Stel je breekt op jonge leeftijd door met een bepaalde stijl, maar je krijgt zelf na enige tijd schoon genoeg van die stijl?

Harmjan geeft het voorbeeld van Bob Dylan, die op jonge leeftijd doorbrak met een folk-achtige muziek, waarbij hij zelf veelal solo optrad met akoestische gitaar. Op een gegeven moment ging Dylan toeren met een band, en speelde hij elektrisch gitaar. Maar het publiek had een heel andere verwachting, en hij werd een jaar lang iedere avond uitgefloten. Dylan trok zich er (in ieder geval voorzover welke muziek hij speelde) niets van aan.

Ook het omgekeerde komt voor. In de recente kunstgeschiedenis zijn legio voorbeelden van kunstenaars die op jonge leeftijd doorbraken, maar daarna snel in de vergetelheid zijn geraakt. Niet omdat ze zelf iets anders gingen doen, maar omdat de mode in de kunstwereld alweer verschoven was.

####

Manieren om weer uit een eventuele blokkade/impasse te geraken? Dingen die genoemd worden zijn:

-Opruimen (Tamas energie, waar we het eerder over hadden. Dit is echt een basisnut van Tamas: het uit de weg ruimen van alles wat een nieuwe creatie in de weg staat.)
-Iets anders gaan doen, de geest afleiden, lichaamsbeweging, naar buiten, muziek, sociale activiteiten, film,...
-Wachten tot het over gaat
-Juist blijven werken (en daarmee dan wachten tot het vanzelf weer over gaat)
-Experimenteren
-Inspiratie zoeken door actief nieuwe bronnen aan te boren. Bijv. muziek en/of verhalen van een ander land met andere cultuur, andere kunstuitingen, met een soort actieve nieuwsgierigheid. Om te kijken of er van binnen iets weer opflakkert, of de scheppende energie weer wil gaan stromen. Of om het innerlijke verhaal te verrijken met nieuwe voeding. (Of zoiets).

#####

Het laatste deel can het gesprek gaat merendeels over experiment en waarde-oordelen. Door jezelf als kunstenaar de ruimte te geven om te experimenteren, kun je een eventuele blokkade (misschien ontstaan door een te vaak herhaald `beperkt houdbaar' concept) soms overkomen. Bij dat experimenteren hoort een loslaten van het oordeel.

Maar dat vinden de meesten van ons lastig. Veelal willen we dat het `echt iets oplevert'. Over de kunst van het loslaten is met name in de Oosterse filosofie veel geschreven. (Maar ook de Westerse filosofie heeft het wel over `flow'.).

Waarde-oordelen tijdens het experimenteren, tijdens het ontdekken, tijdens het handelen werken vaak remmend. Je zou kunnen zeggen dat in veel gevallen waarde-oordelen vooraf of tijdens een creatief scheppingsproces een eventuele blokkade in de hand werken of versterken.

Zoiets kun je al merken tijdens het werken met verf, dat een bepaalde mate van oncontroleerbaarheid heeft als materiaal (Harmjan).

#####

Frank merkt op dat tot je 25e (of 30e,...t komt niet zo precies) eigenlijk een ideale periode in je leven is om je wortels breed en diep uit te laten groeien, onder andere door veel te experimenteren en nieuwe dingen tot je te nemen. Dat komt ook omdat de maatschappij relatief weinig van je verwacht voor wat betreft `uitgerijpte stijl', `uitgewerkt concept' en noem maar op.

Dus waarom zou je jezelf nu al zeer strenge beoordelingsmaatstaven opleggen? Waarom zou je vinden dat alles wat je maakt ook (richting) Kunst moet zijn? Je kan jezelf (vindt Frank) evengoed de vraag stellen of je niet de kans te baat moet nemen om juist op allerlei fronten flink te mislukken, hoe erger hoe beter eigenlijk, zodat je van die mislukkingen veel leert. Daarmee krijg je vanzelf dat je een rijkere voedingsbodem maakt voor de volgende fase van je kunstenaarsschap.

Thursday, March 26, 2009

Postmodernisme (verslag 23 maart deel 1)

Op 23 maart besproken:

-Postmodernisme: weet iemand ongeveer wat daar onder verstaan wordt? (De meesten weten het niet, sommigen hebben er wel van gehoord en weten er iets van)

Eigenlijk raakt de vraag aan de kunstgeschiedenis en kunstbeschouwing/cultuurfilosofie van de laatste eeuw. Volgens Frank is het belangrijk om daar als kunstenaar iets van te weten. Harmjan: Waarom? Is dat niet persoonlijk? Zo komen we op de eerder besproken wisselwerking tussen binnen- en buitenwereld.



Volgens Frank (al het volgende zijn uiteraard persoonlijke opvattingen/inschattingen, het idee is dat je er op 1 of andere manier je voordeel mee kan doen):

-Is het belangrijk om te weten waar de buitenwereld (waaronder de huidige kunstwereld) mee bezig is, omdat je je als kunstenaar ook in die buitenwereld wilt (moet?) presenteren, zelfs al is het maar af en toe.

-In die buitenwereld is kennis van (kunst)zaken een van de manieren waaraan anderen kunnen aflezen dat je serieus met je vak bezig bent. En dat weer is voor de buitenwereld een manier om jou als kunstenaar en ook je werk van een waardering te voorzien. Harmjan: voor wie is het belangrijk dat je `mee kan praten'? Frank zegt het prettig te vinden voor zijn eigen (on)zekerheid, maar dat dit uiteraard persoonlijk is.

[In feite raakt dat aan waar postmodernisme over gaat. Postmodernisme (zie ook postmodernisme op wikipedia) is een cultuurbeweging die opkwam na de Tweede Wereldoorlog en dominant werd in de kunstwereld vanaf de jaren `60. In het postmodernisme staat het fundamentele gebrek aan absolute waarheid en absolute kwaliteit centraal.

Dat betekent, heel concreet, dat iedereen in zijn eigen waarheid/wereld/waarde leeft. En dat de buitenwereld bestaat uit een lappendeken van waarheden en werelden, die niet absoluut te waarderen zijn. Er bestaat geen Grote Kunst die tijdloos is, zegt postmodernisme bijvoorbeeld. Als we iets Grote Kunst vinden, dan is dat een groepsproces, dat heel tijd- en plaatsgebonden is.

Verder staat het eenieder vrij om wat dan ook Grote Kunst te vinden, en er is eigenlijk ook geen manier om daar logischerwijs iets tegen in te brengen.

Is postmodernisme dus een vrijbrief voor zogenaamde kunstenaars om maar wat aan te klooien? Daar komen we misschien nog op terug.]

-Het kan zijn dat gebrek aan waardering van de buitenwereld, of innerlijke onzekerheid over de waarde van je werk (al is het maar voor jezelf) leidt tot blokkade. Art block. Hier gaat de verdere discussie over (zie deel 2 van het verslag).

Wednesday, March 18, 2009

Opdracht 23 maart

(Lees `opdracht' als: `denk er eens over na, kijk eens of je er iets mee kan'.)

-Kijk eens naar dingen om je heen met de vraag: gaat het hier om Sattva, Rajas, of Tamas, of een combinatie?

-Kijk eens naar kunstenaars die je erg aanspreken (of juist erg tegenstaan) en probeer in te schatten hoe Sattva, Rajas, en Tamas bij hun verdeeld zijn. Welke is dominant, welke kan aardig meekomen, welke is zwak? Je kan ook naar musici kijken, of andere voorbeeldfiguren.

-Kijk eens naar je vrienden en niet-vrienden: tot welke mensen voel je je aangetrokken/afgestoten, zijn dat mensen met dezelfde verdeling van energieën, of juist mensen die je aanvullen?

Voor vragen kun je me altijd mailen.

Sattva, Rajas en Tamas (verslag 16 maart, deel 2)

(vervolg van t verslag:)
Genoeg vragen zijn hierbij te stellen. Het beeld van de seizoenen en de boom is niet helemaal precies, eigenlijk zijn alle 3 de energieën overal aanwezig. Maar `boom in de winter' geeft wel een soort gevoel van waar het over gaat.

Interessanter voor praktische toepassing is het volgende. In vrijwel ieder mens is 1 van de 3 energieën dominant, 1 andere energie kan redelijk meekomen, en 1 energie is zwak. Wat heb je daar aan?

  1. Vaak blijkt dat blokkades (art block, waar we het in het begin over hadden) te maken hebben met de energie die zwak vertegenwoordigd is.
    Als je nu weet van jezelf, hoe voor jou de energieën verdeeld zijn, dan weet je ook welke energie je zwakke punt is. Dan kun je misschien mensen en/of omstandigheden zoeken die je op dat punt aanvullen, helpen.

  2. Je kan misschien de reacties van de buitenwereld op jezelf en je werk beter begrijpen. Zo is er in onze cultuur veel waardering voor Rajas, en ook redelijk voor Tamas (het is een harde werker, zij werkt er erg hard voor, aanpakken! zijn positieve kreten). Maar Sattva heeft het in onze cultuur vaak moeilijk, wat waardering betreft.

  3. Misschien ga je ook beter begrijpen waar je naar op zoek bent in je werk. Harmjan geeft als voorbeeld Vincent van Gogh; het lijkt alsof bij hem Sattva en Tamas wel redelijk aanwezig zijn, maar Rajas was een zwak punt in zijn persoonlijke leven (contact met anderen, exposeren, naar buiten treden). Maar als je naar zijn werk kijkt, dan lijkt het alsof hij juist in zijn werk naar Rajas - het stralende - zocht.

Verschillende kunstenaars passeren nog de revue, zoals het kunstenaarsduo Gilbert & George, Salvador Dalí, Pablo Picasso, en in individuele nagesprekjes Aboriginal art, Mondriaan (als voorbeeld van typische Sattva kunstenaar).

Opdracht tijdens de les: voor ieder om na te gaan hoe de 3 energieën bij zichzelf verdeeld zijn.Dit levert bij de meesten een dominantie van Sattva op, slechts bij 1 is Rajas dominant, en bij ongeveer 5 Tamas.

Uit 1 van de nagesprekken komt naar voren dat er ook andere factoren zijn die een blokkade kunnen veroorzaken. Bijvoorbeeld: het vastzitten in een bepaald stramien, een teveel gebruikte en daardoor uitgeputte beeldtaal, en niet weten hoe je daar weer uit komt. Dit is eigenlijk stof van de volgende les, waarin het belang van experimenteren, mislukken, verwachtingen, oordelen, kwaliteit en dergelijke aan bod zullen komen.

Sattva, Rajas en Tamas (verslag 16 maart, deel 1)

Op 16 maart besproken:

- opdracht van 9 maart (binnenwereld <--> buitenwereld). Een aantal studenten heeft er meer dan even over nagedacht (zie ook vorige post). Roger: wil in april animatie afhebben waarbij hij bewust kiest voor wat mensen willen zien, hetgeen niet hetzelfde is als wat hij voor zichzelf zou willen maken. Malu: geeft aan vast te zitten met haar fotografie, wellicht speelt dat anderen sterke verwachtingen van haar en haar werk hebben.

Naar aanleiding hiervan komen we uit bij het verschijnsel `blokkade', ook wel art block genoemd (writer's block, music block, ...). Iedere serieuze kunstenaar (schrijver, musicus, ...) heeft wel eens met stagnatie, blokkades en dergelijke te kampen.

Zo'n blokkade zit vooral in de binnenwereld, hoewel de oorzaak ook uit de buitenwereld kan komen. Maar wat kun je er aan doen, zijn er misschien handvatten of instrumenten om een eventuele blokkade makelijker te overwinnen? Dit is een aardige opmaat voor een stukje Indiase filosofie (wel praktisch bedoeld, en vanuit een persoonlijke visie van Frank verteld):

- Oosterse filosofie richt zich meer op de binnenwereld, westerse filosofie meer op de buitenwereld. In de Indiase filosofie wordt gesproken over 3 basisenergieën die samen elk natuurlijk proces bepalen. Die energieën zijn:

Sattva: te vergelijken met de energie van de boom in de winter. De boom beschermt zich tegen de kou van de buitenwereld door zich naar binnen te richten. Daar werkt de boom hard maar onzichtbaar aan alles wat nodig is om in de lente uit te kunnen barsten. Basisbeschrijving: energie van het denken, weten, wijsheid, diepgang. Introvert.

Rajas: te vergelijken met de boom in de lente en zomer. Intense naar buiten gerichte energie die zich uit in bloeien en nieuwe blaadjes. Het lokken van insecten door geur en uiterlijke schoonheid. Later het lokken van andere dieren door vruchten. Basisbeschrijving: energie van het naar buiten stralen, bloeien, resultaten aan anderen enthousiast verkondigen. Extravert.

Tamas: te vergelijken met de energie in de herfst. De boom is uitgeput van het bloeien en vruchtdragen, nu moeten de restanten worden opgeruimd. De boom laat de laatste vruchten vallen, daarna zijn de blaadjes aan de beurt. Basisbeschrijving: energie van het fysieke `domme' werk zoals opruimen, schoonmaken, houthakken,... Doen. Doeners. Harde fysieke werkers.

Saturday, March 14, 2009

`What's art' (bijdrage Claudia Verhoef)

`What's art?'

Ask this question in class, and they keep talking forever
It doesn't interest me that much I guess

Yet I started to think about art
How and why is art created by the artist?

I think you can simply say there are three reasons for creation
Someone tells you to, you need money, you feel like it

You feel like it, so you create art
Isn't this the best way?
This art will have feeling
But how can you survive
Lucky are the artist who found this out

You need money, so you create art
The pretty lucky ones will work this way
How much will and can you work with feeling
Or will you just make the things that sell?

Someone tells you to, so you create art
The unlucky ones end up like this
Forget your feelings, they want you to make money
Haven't you sold your artist-soul if your art becomes a mere product?
Unlucky is the artist who sold it's soul, these are no longer an `artist'

Isn't it more important to ask `what's an artist?'
Especially if you want to become an artist yourself?

Who wants to become an artist hasn't chosen an easy path
But wouldn't it be great to walk the road of life as an artist


Claudia Verhoef
http://chibi-sugar.deviantart.com

Tuesday, March 10, 2009

opdracht voor 16 maart

De opdracht voor 16 maart luidt:

Kijk in de komende week of je voorbeelden ziet van de wisselwerking binnenwereld-buitenwereld, zoals in de les besproken. Mogelijke aanknopingspunten (je mag het ook helemaal zelf invullen):

* Neem een kunstenaar die jou erg aanspreekt en vraag jezelf af: is deze kunstenaar vooral bezig met de eigen binnenwereld (en zo ja, hoe reageert de buitenwereld daar dan op?) of omgekeerd?

* Hoe belangrijk is het voor jou om iets uit jezelf te verbeelden, ongeacht wat anderen daar van vinden? Of vind je dat wat je maakt `nuttig' moet zijn, mooi gevonden moet worden, of juist maatschappijkritisch om mensen aan het denken te zetten (invloed op de buitenwereld, commentaar op de buitenwereld)?

* Heb je al een idee welke innerlijke/uiterlijke beeldwereld je wilt gaan uitwerken in je verdere ontwikkeling als kunstenaar?

Voor vragen kun je me altijd mailen.

verslag 9 maart (aanvullingen welkom)

De lessen hebben de vorm van een rondetafelgesprek. Op 9 maart onder andere besproken:


- 2 werken van Damien Hirst, en een persiflage

- het verschil tussen een kunstenaar als Vincent van Gogh en Damien Hirst. Van Gogh werkt volledig van binnenuit (binnenwereld) en trekt zich weinig aan van wat de buitenwereld ervan vindt. Hirst speelt juist met de reacties van de buitenwereld en zegt dat dat zijn kunst bepaalt.

- waardering van kunst, waarde van kunst. Wat doe je als een galerie je €10.000 biedt voor een schilderij dat je zelf helemaal mislukt vindt? [antwoord van jonathan: het voor €2 verkopen. Met als boodschap: jij wilt het kopen, dat is goed, maar ik vind het mislukt. Die boodschap wordt weer een onderdeel van het verhaal dat aan het kunstwerk kleeft, dat erbij hoort of misschien wel onderdeel is van het kunstwerk]. Hoe voelt het als iemand je werk begrijpt / niet begrijpt? Wie bepaalt wat en hoeveel een schilderij of een tekening waard is?

- soms heb je uitleg nodig, communicatie, een kijkje in de binnenwereld van een kunstenaar om haar/zijn kunst te kunnen begrijpen. Van Gogh beschreef het als rook die uit een schoorsteen komt, terwijl binnen een fel vuur brandt dat men niet kan zien.

- wanneer vind je iets dat je gemaakt hebt `goed' of `geslaagd'? Een kunstenaar heeft ook te maken met het (voor)oordeel van anderen, omdat we het werk blijkbaar niet alleen maar voor onszelf maken. We willen het op de een of andere manier delen met anderen. Voor sommigen zoals Hirst zit de kunst zelfs voor een belangrijk deel in de reacties van anderen.

- maar de buitenwereld weet vaak niet goed wat `men' ervan moet vinden. Vaak is er een kleine groep `experts' die bepalen of iets `goed' is, `waardevol' enzovoorts. De rest van de buitenwereld volgt dan die groep. Ook als kunstenaar krijg je te maken met kleine groepen / commissies / ... die bepalen of je werk `goed genoeg' is om in aanmerking te komen voor bijv. expositie, subsidie, aankoop...

- zou iedere kunstenaar een basisinkomen moeten krijgen? Vroeger was er de BKR-regeling, maar is het niet beter om het aan `de markt' over te laten?

- allerlei voorbeelden: iemand als Chaim Soutine die eerst willekeurig welk schilderij verkocht om te kunnen leven, en later toen hij meer geld had ze weer terug probeerde te kopen om ze te kunnen vernietigen. Maurits Escher die pas ruim na zijn 50e van zijn werk kon leven. In het boek `Of Human Bondage' van Somerset Maugham komt een schilder voor die van al zijn schilderijen alleen het beste stukje uitsnijdt en bewaart.

Monday, March 9, 2009

Eerste opzet voor de gastlessen Beeld en Wereld

Hieronder een eerste opzet voor de gastlessen, ik zal 1 en ander wel wat netter maken.

vak: beeld & wereld
Tijd: Maart-April 2009
docenten:
Frank Waaldijk en Harmjan Roeles


doelen:

Studenten krijgen inzicht en vaardigheden m.b.t.

- eigen (binnen)wereld in relatie tot de buitenwereld
- eigen motivatie en inspiratie(bronnen)
- innerlijk proces van vormgeving
- eigen sterke kanten en werkpunten
- kunst als communicatie, communicatie over kunst
- kunst in de buitenwereld: waardering, kunstenaars in de maatschappij
- andere kunstenaars, hun inspiraties, moeilijkheden, handicaps.


vorm:

7 a 8 interactieve bijeenkomsten van +/- 5 kwartier, aan de hand van concrete persoonlijke ingangen / ervaringen / (kunst)beleving. In de tijd tussen de bijeenkomsten krijgen studenten de opdracht om voorbeelden te zoeken van dat wat besproken is.

middelen:

Audiovisueel: bijv. een filmpje over Chuck Close (10 min), een foto van een werk van Damien Hirst, andere filmpjes en kunstwerken.

Whiteboard.

Evt. tekenmaterialen, voor diegenen voor wie woorden geen goede ingang zijn.

Aanvullingen welkom, studenten kunnen ook zelf dingen meebrengen.


leidraad:

Algemene leidraad is de relatie tussen binnenwereld en buitenwereld. Een kunstenaar heeft van binnenuit een scheppingsdrang, een behoefte aan vormgeven. Die drang is zo sterk dat de kunstenaar voor een beroep in de beeldende kunst kiest (je kan een parallel trekken met de andere kunsten, daar geldt iets vergelijkbaars). Door vorm te geven, brengt de kunstenaar iets van haar/zijn binnenwereld naar buiten. Daar kunnen anderen in de buitenwereld het kunstwerk zien, en daar brengt het iets teweeg. Omgekeerd brengt de buitenwereld iets teweeg in de binnenwereld van de kunstenaar. Vaak is de buitenwereld een directe inspiratie, zoals bij het schilderen van mensen, dieren, landschappen.

Een kunstenaar heeft dagelijks te maken met zowel binnenwereld als buitenwereld. Waardering voor haar/zijn kunst, zowel positieve als negatieve. De vraag: `Wat wil ik nu echt vormgeven? Waarom ben ik niet in de autobranche gegaan? Wat trek ik me van de reacties aan?’. En veel meer.

hulpdraden:

Een paar kapstokken. Uit de praktische filosofie, een mengeling van oosterse en westerse beschouwing. En uit de voorbeelden van andere kunstenaars, en uit wat de studenten zelf aandragen.

- Ken jezelf
- Sattva, Rajas, Tamas: drie samenwerkende energieën in de natuur, die ook in ieder van ons voorkomen. Maar bij veruit de meesten is 1 van deze energieën dominant, 1 kan redelijk meekomen, en 1 loopt achter. Toch zijn ze alledrie nodig om tot `resultaat’ te komen. Kun je erachter komen welke energie bij jou dominant is? Wat kun je doen om de energie die achterloopt toch ergens vandaan te halen wanneer dat nodig is?
- Biografieën / ideeën / werken van andere kunstenaars (met een opvallende afwijking / talent / handicap / ... hoe vergaat / verging het hun?)
- Kunstenaarsschap gaat vaak samen met `afwijkingen’, geestelijke aandoeningen (blijkt uit gedegen onderzoek), moeite met `normaal doen’... Handicap of noodzaak, kun je je dus afvragen. In hoeverre past een kunstenaar zich aan aan haar/zijn omgeving en omgekeerd? Anders gezegd: hoe `groter’de kunstenaar, hoe meer `afwijkingen’ er meestal in diens persoonlijkheid te vinden zijn.
- Praktische opdrachten. Zoals: let de komende week op of iets je bijzonder raakt. Wat was dat? Zegt dat iets over wat jouw drijfveer is als kunstenaar?

Welkom bij Beeld & Wereld

Welkom allemaal.

Deze blog is bedoeld voor studenten van de UNIT-academie in Nijmegen. Opgezet voor de gastlessen Beeld en Wereld, maar we zien wel hoe het loopt.

Op deze blog zal ik in ieder geval iets schrijven over de onderwerpen van de gastlessen. Maar het wordt denk ik pas interessant wanneer studenten en andere geïnteresseerden meeschrijven. Dat kan ook in de vorm van plaatjes zijn.

Voor actief meedoen zijn twee goede vormen. Je kan gewoon commentaar geven op de berichten (posts) via de commentaar-link. Dit kan prima anoniem, maar ook met een eventuele blogger-id; wat je maar wil. Je kan ook je aanmelden bij mij als mede-auteur, dan krijg je een login en kan je zelf berichten plaatsen.

Laten we zien hoe het vorm krijgt!